Sa Dạ Con Là Gì? Nguyên Nhân, Dấu Hiệu Và Cách Điều Trị Chi Tiết

Bạn có bao giờ nghe đến cụm từ “sa dạ con” và cảm thấy băn khoăn không biết đó là gì, tại sao lại xảy ra và ảnh hưởng như thế nào đến cuộc sống không? “Sa Dạ Con Là Gì” là câu hỏi mà không ít chị em phụ nữ, đặc biệt là những người đã trải qua quá trình sinh nở hoặc bước vào tuổi trung niên, quan tâm và lo lắng. Đây không phải là một bệnh lý hiếm gặp, nhưng những ảnh hưởng của nó đến sức khỏe, sinh hoạt và chất lượng cuộc sống lại rất đáng chú ý.

Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu cặn kẽ về tình trạng sa dạ con, từ những khái niệm cơ bản nhất cho đến các nguyên nhân sâu xa, dấu hiệu nhận biết, phương pháp chẩn đoán và điều trị hiệu quả. Mục tiêu là giúp bạn có cái nhìn rõ ràng, đầy đủ và khoa học về vấn đề này, từ đó biết cách phòng ngừa, nhận diện sớm các triệu chứng và tìm kiếm sự giúp đỡ y tế kịp thời khi cần thiết. Sức khỏe của bạn là điều quan trọng nhất, và việc trang bị kiến thức chính là bước đầu tiên để bảo vệ bản thân.

Sa dạ con là gì và tại sao nó lại xảy ra?

Nói một cách dễ hiểu, sa dạ con, hay còn gọi là sa tử cung, là tình trạng tử cung (dạ con) bị tụt xuống dưới vị trí bình thường trong khoang chậu. Tử cung vốn được nâng đỡ bởi một hệ thống cơ, dây chằng và mô liên kết vững chắc gọi chung là sàn chậu. Hệ thống này hoạt động như một chiếc “võng” hoặc một “tấm bạt lò xo” nâng đỡ các cơ quan trong vùng chậu bao gồm bàng quang, ruột, trực tràng và tử cung. Khi sàn chậu bị suy yếu hoặc tổn thương, nó không còn đủ sức để giữ tử cung ở đúng vị trí ban đầu nữa, khiến tử cung bị tụt xuống thấp hơn, đôi khi còn sa hẳn ra ngoài âm đạo.

Để hình dung rõ hơn, hãy tưởng tượng sàn chậu giống như nền móng của một ngôi nhà. Nếu nền móng vững chắc, ngôi nhà sẽ đứng vững. Nhưng nếu nền móng bị nứt, lún, ngôi nhà sẽ bị nghiêng, đổ sập. Tương tự, sàn chậu suy yếu khiến các cơ quan bên trên nó, trong đó có tử cung, bị “lún” xuống.

Cấu tạo nâng đỡ tử cung như thế nào?

Tử cung nằm giữa bàng quang phía trước và trực tràng phía sau trong khoang chậu của người phụ nữ. Nó được cố định tại chỗ nhờ vào một mạng lưới phức tạp gồm các cơ, fascia (mạc) và dây chằng. Các thành phần chính bao gồm:

• Cơ nâng hậu môn: Đây là nhóm cơ quan trọng nhất tạo nên phần lớn sàn chậu. Chúng hoạt động như một cái sàn nâng đỡ, có thể co lại để kiểm soát việc đi tiểu và đại tiện, cũng như duy trì sự nâng đỡ cho các cơ quan.
• Mạc chậu: Là các lớp mô liên kết dày, giúp gia cố và định vị các cơ quan.
• Các dây chằng tử cung: Bao gồm dây chằng ngang cổ tử cung, dây chằng tử cung cùng và dây chằng tròn. Chúng gắn tử cung vào thành chậu và xương cùng, giúp giữ tử cung ở vị trí cân bằng và không bị dịch chuyển quá mức.

Hệ thống này phải chịu áp lực liên tục từ trọng lượng của các cơ quan nội tạng phía trên và áp lực trong ổ bụng (khi ho, hắt hơi, mang vác nặng…). Khi hệ thống này bị kéo căng, tổn thương hoặc suy yếu, khả năng nâng đỡ sẽ giảm sút. Điều này có thể xảy ra dần dần theo thời gian hoặc đột ngột sau một sự kiện đặc biệt. Việc hiểu rõ cấu tạo này giúp chúng ta nhận ra tại sao tổn thương sàn chậu lại dẫn đến tình trạng sa dạ con.

Sa dạ con là hiện tượng gì?

Sa dạ con là sự di chuyển xuống dưới của tử cung khỏi vị trí giải phẫu bình thường của nó. Thay vì nằm cao trong khoang chậu, tử cung bắt đầu tụt xuống, đẩy vào thành âm đạo và trong trường hợp nặng, có thể nhô ra khỏi cửa âm đạo. Mức độ sa có thể khác nhau, từ nhẹ (tử cung chỉ hơi thấp hơn bình thường) đến nặng (tử cung sa hẳn ra ngoài).

Hiện tượng này thường đi kèm với sự sa xuống của các cơ quan lân cận, bởi vì chúng cùng được nâng đỡ bởi sàn chậu. Ví dụ, sa bàng quang (cystocele) hoặc sa trực tràng (rectocele) rất phổ biến ở những người bị sa dạ con. Điều này giải thích tại sao các triệu chứng của sa dạ con thường liên quan đến cả bàng quang và trực tràng.

Sa dạ con được phân loại theo mức độ nào?

Để đánh giá mức độ nghiêm trọng và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp, sa dạ con thường được phân loại thành các cấp độ khác nhau dựa trên vị trí thấp nhất của cổ tử cung so với mặt phẳng màng trinh (là cửa âm đạo). Có nhiều hệ thống phân loại, nhưng hệ thống phổ biến và dễ hiểu nhất chia thành 4 độ:

1. Độ 1 (Nhẹ): Cổ tử cung tụt xuống nhưng vẫn nằm trong lòng âm đạo, cách mặt phẳng màng trinh hơn 1cm. Ở mức độ này, các triệu chứng thường nhẹ hoặc không có.
2. Độ 2 (Trung bình): Cổ tử cung tụt xuống đến gần hoặc ngay mặt phẳng màng trinh. Người bệnh có thể cảm thấy khối sa lồi ra khi gắng sức hoặc khi đứng lâu.
3. Độ 3 (Nặng): Cổ tử cung sa hẳn ra ngoài mặt phẳng màng trinh, có thể thấy một phần tử cung nhô ra ngoài cửa âm đạo ngay cả khi nghỉ ngơi. Các triệu chứng thường rõ rệt và gây khó chịu.
4. Độ 4 (Hoàn toàn): Toàn bộ tử cung (bao gồm cả thân tử cung) sa hẳn ra ngoài âm đạo. Đây là mức độ nặng nhất, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt và có nguy cơ biến chứng cao.

Việc phân loại này giúp bác sĩ đánh giá chính xác tình trạng của bạn và đưa ra lời khuyên điều trị phù hợp nhất, từ các biện pháp bảo tồn cho đến phẫu thuật.

Tại sao một số người lại bị sa dạ con?

Sa dạ con không phải là do “vận rủi” hay một nguyên nhân đơn lẻ nào gây ra. Thông thường, đó là kết quả của sự kết hợp giữa nhiều yếu tố làm suy yếu hệ thống nâng đỡ sàn chậu theo thời gian hoặc do một sự kiện gây tổn thương đột ngột. Hiểu rõ các yếu tố nguy cơ này giúp chúng ta có thể chủ động phòng ngừa hoặc nhận biết sớm vấn đề.

Sinh nở – Nguyên nhân hàng đầu

Chắc chắn rồi, sinh nở là nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến sa dạ con. Quá trình mang thai và sinh em bé đặt một áp lực rất lớn lên sàn chậu.

• Thai kỳ: Trọng lượng của thai nhi ngày càng tăng, cùng với sự thay đổi hormone làm giãn các mô và dây chằng, đều gây căng thẳng lên sàn chậu trong suốt 9 tháng 10 ngày.
• Chuyển dạ và sinh thường: Đây là thời điểm sàn chậu chịu áp lực đỉnh điểm. Sự kéo căng và giãn nở của các cơ và dây chằng để em bé có thể đi qua ống sinh là vô cùng lớn. Đặc biệt, những trường hợp sinh khó, sinh con to, chuyển dạ kéo dài, hoặc phải sử dụng các dụng cụ hỗ trợ như kẹp forcep hay giác hút, đều làm tăng nguy cơ tổn thương sàn chậu nghiêm trọng hơn. Thậm chí, những vết rách tầng sinh môn trong quá trình sinh cũng có thể ảnh hưởng đến sự nâng đỡ. Việc hiểu rõ [dấu hiệu của chuyển dạ] và chuẩn bị tâm lý, kiến thức là rất quan trọng để có một quá trình sinh an toàn và giảm thiểu các nguy cơ biến chứng sau này, bao gồm cả sa dạ con.

Nhiều chị em sau sinh thường tập trung vào việc chăm sóc em bé và phục hồi sức khỏe tổng thể, như lựa chọn [sữa cho mẹ sau sinh lợi sữa], nhưng lại bỏ quên việc phục hồi chức năng sàn chậu. Đây là một thiếu sót đáng tiếc, bởi sàn chậu khỏe mạnh đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc ngăn ngừa sa dạ con và các vấn đề về tiểu tiện, đại tiện sau này.

Tuổi tác và sự lão hóa

Khi chúng ta già đi, các mô trong cơ thể, bao gồm cả cơ và mô liên kết ở sàn chậu, trở nên kém đàn hồi và yếu hơn. Sự sụt giảm nồng độ estrogen sau mãn kinh đặc biệt ảnh hưởng đến độ săn chắc của các mô này, làm cho chúng dễ bị suy yếu và tổn thương hơn. Đây là lý do tại sao sa dạ con phổ biến hơn ở phụ nữ lớn tuổi, ngay cả khi họ chưa từng sinh nở.

Ho mãn tính và táo bón lâu ngày

Nghe có vẻ không liên quan, nhưng ho mãn tính (ví dụ do hút thuốc lá hoặc bệnh phổi) và táo bón kéo dài với tình trạng rặn mạnh khi đi đại tiện đều làm tăng áp lực trong ổ bụng. Áp lực này được truyền xuống sàn chậu, giống như việc bạn liên tục đẩy một vật nặng xuống nền nhà. Theo thời gian, sự gia tăng áp lực lặp đi lặp lại này có thể làm suy yếu và kéo giãn các cấu trúc nâng đỡ, dẫn đến sa dạ con và các dạng sa cơ quan chậu khác.

Cân nặng quá mức

Thừa cân hoặc béo phì làm tăng áp lực lên sàn chậu. Trọng lượng cơ thể dư thừa tạo ra một tải trọng liên tục mà sàn chậu phải chống đỡ, góp phần làm suy yếu các cơ và dây chằng theo thời gian. Giảm cân, dù chỉ một phần, cũng có thể giúp giảm bớt áp lực này và cải thiện triệu chứng sa.

Lao động nặng nhọc

Việc thường xuyên nâng vác vật nặng, đặc biệt là sai tư thế, cũng làm tăng áp lực trong ổ bụng và dồn lực xuống sàn chậu. Những công việc đòi hỏi phải mang vác hoặc đẩy vật nặng liên tục trong nhiều năm có thể là một yếu tố nguy cơ góp phần gây ra sa dạ con.

Yếu tố di truyền và bệnh lý mô liên kết

Một số phụ nữ có bẩm sinh mô liên kết yếu hơn bình thường. Tình trạng này có thể do di truyền và làm tăng nguy cơ phát triển sa cơ quan chậu, bao gồm sa dạ con, ngay cả khi không có các yếu tố nguy cơ rõ ràng khác như sinh nở nhiều lần. Các bệnh lý ảnh hưởng đến mô liên kết trên toàn cơ thể cũng có thể là yếu tố nguy cơ.

Phẫu thuật vùng chậu

Các phẫu thuật trước đó ở vùng chậu, chẳng hạn như cắt tử cung (hysterectomy), có thể làm thay đổi sự nâng đỡ của sàn chậu và vô tình làm suy yếu các cấu trúc xung quanh. Mặc dù cắt tử cung giúp loại bỏ nguy cơ sa tử cung, nhưng vẫn có thể dẫn đến sa các phần còn lại của âm đạo (sa mỏm cắt âm đạo) hoặc sa bàng quang, trực tràng. Việc biết [dấu hiệu thụ tinh thành công sau 3 ngày] hay [dấu hiệu thành công sau chuyển phôi ngày 3] thường liên quan đến các phương pháp hỗ trợ sinh sản, nhưng nó nhắc nhở chúng ta rằng bất kỳ can thiệp nào vào vùng chậu, dù là nhỏ nhất, cũng cần được thực hiện bởi chuyên gia và có quá trình phục hồi đúng đắn để bảo vệ sức khỏe lâu dài của sàn chậu.

Sự kết hợp của nhiều yếu tố này thường là nguyên nhân dẫn đến sa dạ con. Ví dụ, một phụ nữ sinh nhiều con, bước vào thời kỳ mãn kinh, có tiền sử táo bón và công việc đòi hỏi phải mang vác nặng sẽ có nguy cơ bị sa dạ con cao hơn đáng kể so với người chỉ có một yếu tố nguy cơ đơn lẻ.

Sa dạ con có những dấu hiệu nhận biết nào?

Các dấu hiệu và triệu chứng của sa dạ con rất đa dạng và phụ thuộc vào mức độ sa. Ở giai đoạn nhẹ (Độ 1), nhiều người có thể không cảm thấy bất kỳ triệu chứng nào hoặc chỉ có cảm giác hơi khác lạ mơ hồ. Tuy nhiên, khi tình trạng nặng hơn (Độ 2 trở lên), các triệu chứng sẽ rõ ràng và gây khó chịu hơn, ảnh hưởng trực tiếp đến sinh hoạt hàng ngày.

Cảm giác nặng, tức vùng chậu

Đây là một trong những triệu chứng phổ biến nhất. Người bệnh thường cảm thấy nặng nề, đầy tức hoặc áp lực ở vùng bụng dưới và vùng chậu, giống như có vật gì đó đè xuống hoặc sắp rơi ra ngoài. Cảm giác này thường tăng lên khi đứng lâu, đi bộ, mang vác nặng hoặc cuối ngày, và có thể giảm đi khi nghỉ ngơi hoặc nằm xuống.

Khối sa lồi ra ngoài âm đạo

Đây là dấu hiệu đặc trưng, đặc biệt ở sa dạ con độ 2 trở lên. Người bệnh có thể tự sờ thấy một khối mềm, căng ở cửa âm đạo, hoặc thấy khối này nhô ra ngoài khi gắng sức rặn hoặc khi ngồi xổm. Khối sa này có thể có kích thước khác nhau tùy thuộc vào mức độ sa và có thể bị trầy xước, loét nếu không được vệ sinh đúng cách hoặc cọ sát vào quần áo.

Rối loạn tiểu tiện

Sa dạ con thường đi kèm với sa bàng quang, dẫn đến các vấn đề về đường tiết niệu. Các triệu chứng phổ biến bao gồm:

• Tiểu không tự chủ: Rò rỉ nước tiểu khi cười, ho, hắt hơi, tập thể dục hoặc nâng vật nặng (tiểu không tự chủ do gắng sức).
• Tiểu gấp: Cảm giác buồn tiểu đột ngột và dữ dội, khó trì hoãn.
• Tiểu rắt, tiểu nhiều lần: Đi tiểu thường xuyên hơn bình thường, cả ngày lẫn đêm.
• Tiểu khó, tiểu không hết bãi: Cảm giác bàng quang chưa trống hoàn toàn sau khi đi tiểu, đôi khi phải dùng tay ấn vào vùng âm đạo để đẩy bàng quang lên mới tiểu hết được.
• Nhiễm trùng đường tiết niệu tái phát: Sự ứ đọng nước tiểu do bàng quang sa có thể tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển.

Việc quản lý các vấn đề về tiêu hóa như ợ nóng hay khó tiêu cũng là một phần của việc chăm sóc sức khỏe tổng thể, đặc biệt là trong các giai đoạn nhạy cảm như thai kỳ hoặc sau sinh. Để biết thêm về cách sử dụng các loại thuốc hỗ trợ tiêu hóa, ví dụ như [thuốc gaviscon uống trước hay sau ăn], bạn nên tìm hiểu thông tin từ nguồn đáng tin cậy và tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên môn.

Rối loạn đại tiện

Sa dạ con đôi khi đi kèm với sa trực tràng (rectocele), ảnh hưởng đến chức năng ruột. Các triệu chứng có thể bao gồm:

• Táo bón: Khó đi đại tiện.
• Cảm giác đi đại tiện không hết: Sau khi đi xong vẫn cảm thấy còn phân trong trực tràng.
• Phải dùng tay hỗ trợ: Đôi khi cần dùng tay ấn vào vùng âm đạo hoặc tầng sinh môn để tống phân ra ngoài.

Ảnh hưởng đến đời sống tình dục

Sa dạ con có thể khiến việc quan hệ tình dục trở nên khó khăn hoặc đau đớn. Khối sa có thể gây cản trở, hoặc người bệnh có thể cảm thấy đau, khó chịu trong hoặc sau khi quan hệ. Sự thay đổi về cấu trúc giải phẫu cũng có thể ảnh hưởng đến cảm giác khoái cảm.

Đau lưng dưới

Đau lưng dưới là một triệu chứng không đặc hiệu nhưng có thể liên quan đến sa dạ con, đặc biệt khi tình trạng sa đã ảnh hưởng đến cột sống và tư thế.

Dấu hiệu nặng hơn khi đứng hoặc vận động

Hầu hết các triệu chứng của sa dạ con có xu hướng nặng lên vào cuối ngày hoặc sau khi đứng, đi bộ, vận động hoặc mang vác nặng, bởi vì lúc đó trọng lực kéo các cơ quan xuống và sàn chậu phải chịu áp lực lớn hơn. Khi nghỉ ngơi hoặc nằm xuống, áp lực giảm bớt và triệu chứng cũng có thể thuyên giảm.

Nếu bạn nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào kể trên, đừng ngần ngại tìm kiếm sự tư vấn từ bác sĩ chuyên khoa sản phụ khoa hoặc chuyên gia về sàn chậu. Việc chẩn đoán và can thiệp sớm có thể giúp kiểm soát tình trạng sa và ngăn ngừa biến chứng.

Làm thế nào để biết bạn có bị sa dạ con không?

Chẩn đoán sa dạ con thường không quá phức tạp và chủ yếu dựa vào việc thăm khám lâm sàng kết hợp với tiền sử bệnh của bệnh nhân. Trong một số trường hợp, các xét nghiệm hình ảnh có thể được sử dụng để đánh giá toàn diện hơn.

Thăm khám lâm sàng

Khi bạn đến gặp bác sĩ với các triệu chứng nghi ngờ sa dạ con, bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử y tế của bạn, bao gồm các lần mang thai, sinh nở, phẫu thuật vùng chậu, các bệnh lý nền (như ho mãn tính, táo bón) và các triệu chứng cụ thể mà bạn đang gặp phải.

Sau đó, bác sĩ sẽ tiến hành khám phụ khoa. Đây là bước quan trọng nhất để chẩn đoán. Bạn sẽ được yêu cầu nằm trên bàn khám phụ khoa. Bác sĩ sẽ sử dụng mỏ vịt để nhìn rõ bên trong âm đạo và cổ tử cung, đánh giá vị trí của tử cung và các cơ quan lân cận (bàng quang, trực tràng).

Bạn cũng có thể được yêu cầu ho hoặc rặn nhẹ (giống như khi đi đại tiện) trong lúc khám. Thao tác này giúp bác sĩ quan sát rõ hơn mức độ sa của tử cung và các cơ quan khác khi sàn chậu chịu áp lực. Việc khám ở nhiều tư thế (nằm, đứng) đôi khi cũng được thực hiện để đánh giá chính xác nhất tình trạng sa. Bác sĩ cũng sẽ kiểm tra sức mạnh của cơ sàn chậu bằng cách yêu cầu bạn siết chặt các cơ xung quanh âm đạo và hậu môn.

Các xét nghiệm hình ảnh

Trong hầu hết các trường hợp, khám lâm sàng là đủ để chẩn đoán sa dạ con. Tuy nhiên, trong những tình huống phức tạp, khi cần đánh giá mức độ sa của nhiều cơ quan cùng lúc, loại trừ các nguyên nhân khác gây triệu chứng, hoặc lên kế hoạch phẫu thuật chi tiết, bác sĩ có thể chỉ định thêm các xét nghiệm hình ảnh như:

• Siêu âm vùng chậu: Có thể giúp nhìn rõ vị trí của tử cung, bàng quang, trực tràng và đánh giá các vấn đề khác trong vùng chậu.
• MRI (Chụp cộng hưởng từ) vùng chậu: Cung cấp hình ảnh chi tiết hơn về các cơ và dây chằng sàn chậu, giúp đánh giá chính xác mức độ tổn thương và lập kế hoạch điều trị, đặc biệt là phẫu thuật. Chụp MRI khi đang rặn (dynamic MRI) có thể đặc biệt hữu ích để đánh giá sự di chuyển của các cơ quan khi chịu áp lực.
• Niệu động học: Nếu bạn gặp nhiều vấn đề về tiểu tiện, xét nghiệm này có thể được thực hiện để đánh giá chức năng bàng quang và cơ vòng niệu đạo, giúp xác định nguyên nhân gây tiểu không tự chủ hoặc tiểu khó.

Dựa trên kết quả thăm khám và các xét nghiệm (nếu có), bác sĩ sẽ xác định chẩn đoán, phân loại mức độ sa dạ con và tư vấn cho bạn về các lựa chọn điều trị phù hợp nhất với tình trạng và mong muốn của bạn.

Bị sa dạ con thì phải làm sao?

Việc điều trị sa dạ con phụ thuộc vào nhiều yếu tố: mức độ sa, các triệu chứng gây khó chịu đến mức nào, sức khỏe tổng thể của bạn, mong muốn có con trong tương lai và hoạt động tình dục của bạn. Có nhiều phương pháp điều trị khác nhau, từ các biện pháp bảo tồn đơn giản cho đến phẫu thuật phức tạp.

Thay đổi lối sống và biện pháp bảo tồn

Đối với sa dạ con ở mức độ nhẹ (Độ 1) hoặc khi triệu chứng không gây khó chịu đáng kể, bác sĩ thường khuyến khích áp dụng các biện pháp bảo tồn và thay đổi lối sống để ngăn tình trạng sa tiến triển nặng hơn và cải thiện triệu chứng.

• Giảm cân: Nếu bạn thừa cân hoặc béo phì, việc giảm cân dù chỉ một ít cũng có thể giúp giảm áp lực lên sàn chậu và cải thiện các triệu chứng.
• Kiểm soát táo bón: Chế độ ăn giàu chất xơ, uống đủ nước và sử dụng thuốc làm mềm phân (theo chỉ định của bác sĩ) giúp tránh phải rặn mạnh khi đi đại tiện, giảm áp lực lên sàn chậu.
• Kiểm soát ho mãn tính: Nếu bạn bị ho dai dẳng do hút thuốc, dị ứng hoặc bệnh phổi, hãy tìm cách điều trị dứt điểm nguyên nhân gây ho để tránh tạo áp lực lên sàn chậu.
• Tránh mang vác vật nặng: Hạn chế nâng vác vật nặng hoặc học cách nâng vật nặng đúng tư thế (cong gối, giữ thẳng lưng, sử dụng lực từ chân thay vì lưng và bụng) để giảm áp lực lên vùng chậu.
• Tập cơ sàn chậu (Bài tập Kegel): Đây là biện pháp cực kỳ quan trọng, đặc biệt hiệu quả cho sa dạ con mức độ nhẹ và trung bình, cũng như trong phòng ngừa.

Tập cơ sàn chậu đúng cách

Bài tập Kegel giúp tăng cường sức mạnh và độ bền của các cơ sàn chậu. Khi các cơ này khỏe hơn, chúng có khả năng nâng đỡ các cơ quan vùng chậu tốt hơn, từ đó cải thiện triệu chứng và ngăn ngừa sa tiến triển. Tuy nhiên, việc tập Kegel cần đúng kỹ thuật mới mang lại hiệu quả.

• Cách nhận biết cơ sàn chậu: Tưởng tượng bạn đang cố gắng nhịn đi tiểu hoặc nhịn đánh hơi. Các cơ bạn siết lại chính là cơ sàn chậu. Một cách khác là khi đang đi tiểu, thử siết lại để dừng dòng nước tiểu giữa chừng. Cơ bạn siết lúc đó là cơ sàn chậu. Lưu ý không làm điều này thường xuyên khi đi tiểu vì có thể ảnh hưởng đến chức năng bàng quang.
• Cách thực hiện:
  • Tìm một tư thế thoải mái (nằm, ngồi hoặc đứng).
  • Siết chặt cơ sàn chậu trong khoảng 5 giây. Cảm giác như đang nâng một vật gì đó lên bên trong âm đạo.
  • Thư giãn hoàn toàn trong 5 giây.
  • Lặp lại động tác này 10-15 lần trong một hiệp.
  • Thực hiện 3 hiệp mỗi ngày.
• Lưu ý: Tránh nín thở, siết cơ bụng, mông hoặc đùi. Chỉ tập trung vào việc siết cơ sàn chậu. Bạn cần kiên trì thực hiện hàng ngày trong nhiều tuần hoặc tháng mới thấy hiệu quả rõ rệt. Đối với những người khó xác định đúng cơ, hoặc sa mức độ nặng hơn, việc tham khảo ý kiến chuyên gia vật lý trị liệu sàn chậu có thể rất hữu ích. Họ có thể hướng dẫn bạn tập đúng cách, sử dụng các dụng cụ hỗ trợ hoặc kỹ thuật kích thích điện (biofeedback) để tăng hiệu quả.

Sử dụng vòng nâng Pessary

Pessary là một dụng cụ y tế bằng silicon hoặc cao su, có nhiều hình dạng và kích thước khác nhau (hình tròn, hình vuông, hình chữ nhật…). Pessary được đặt vào âm đạo để nâng đỡ tử cung và các cơ quan khác bị sa, giữ chúng ở vị trí bình thường.

• Đối tượng sử dụng: Pessary là một lựa chọn tốt cho những người không muốn hoặc không thể phẫu thuật (do tuổi cao, bệnh lý nền) hoặc những người muốn trì hoãn phẫu thuật (ví dụ: còn muốn có con trong tương lai).
• Ưu điểm: Là phương pháp không xâm lấn, có thể tháo lắp dễ dàng (đối với một số loại), và có hiệu quả giảm triệu chứng nhanh chóng.
• Nhược điểm: Có thể gây tăng tiết dịch âm đạo, viêm nhiễm âm đạo, hoặc gây loét niêm mạc âm đạo nếu không được vệ sinh và chăm sóc đúng cách. Cần được bác sĩ khám và lựa chọn loại pessary, kích thước phù hợp, và hướng dẫn cách sử dụng, vệ sinh. Cần tái khám định kỳ để kiểm tra và thay pessary.

Các loại vòng nâng Pessary hỗ trợ điều trị sa dạ con

Phẫu thuật – Khi nào cần?

Phẫu thuật là lựa chọn điều trị hiệu quả nhất cho sa dạ con mức độ nặng (Độ 3, Độ 4) hoặc khi các biện pháp bảo tồn không mang lại hiệu quả mong muốn và tình trạng sa ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Mục tiêu của phẫu thuật là đưa tử cung và các cơ quan bị sa về vị trí giải phẫu ban đầu và gia cố lại sàn chậu để ngăn ngừa tái phát.

Có nhiều kỹ thuật phẫu thuật khác nhau tùy thuộc vào mức độ sa, các cơ quan bị sa kèm theo và mong muốn của bệnh nhân (đặc biệt là việc còn muốn có con hay không).

Các phương pháp phẫu thuật phổ biến

• Phẫu thuật qua đường âm đạo: Đây là phương pháp phổ biến nhất. Bác sĩ sẽ thực hiện các thao tác qua âm đạo mà không cần rạch da bụng.

  • May treo tử cung vào dây chằng cùng gai (Sacrospinous fixation): Tử cung (hoặc mỏm cắt âm đạo sau cắt tử cung) được treo vào dây chằng cùng gai (một dây chằng chắc chắn ở vùng chậu) bằng chỉ khâu.
  • May treo tử cung vào dây chằng ngang cổ tử cung (Uterosacral ligament suspension): Treo tử cung vào dây chằng tử cung cùng.
  • May sửa chữa sàn chậu (Colporrhaphy): Đồng thời sửa chữa sa bàng quang (sa thành trước âm đạo) hoặc sa trực tràng (sa thành sau âm đạo) bằng cách khâu gia cố các lớp mạc và cơ bị yếu.
  • Cắt tử cung kèm sửa chữa sàn chậu: Trong nhiều trường hợp sa dạ con nặng, đặc biệt ở phụ nữ đã mãn kinh hoặc không còn mong muốn có con, bác sĩ có thể đề nghị cắt tử cung để loại bỏ khối sa, sau đó thực hiện các kỹ thuật sửa chữa sàn chậu để ngăn ngừa sa các cơ quan khác. Tuy nhiên, cắt tử cung không phải lúc nào cũng bắt buộc trong phẫu thuật sa dạ con.
  • Bít âm đạo (Colpocleisis): Đây là một phương pháp phẫu thuật triệt để, bít kín một phần hoặc toàn bộ âm đạo. Phương pháp này chỉ được thực hiện ở những phụ nữ lớn tuổi, không còn hoạt động tình dục và bị sa cơ quan chậu mức độ rất nặng, vì sau phẫu thuật sẽ không thể quan hệ tình dục qua đường âm đạo được nữa. Phương pháp này có ưu điểm là thời gian phẫu thuật và phục hồi nhanh hơn, ít biến chứng hơn so với các phẫu thuật treo.

• Phẫu thuật qua đường bụng (Mổ mở hoặc nội soi):

  • Treo tử cung/mỏm cắt âm đạo vào xương cùng (Sacrocolpopexy): Sử dụng một mảnh lưới tổng hợp hoặc mô sinh học để treo tử cung (hoặc mỏm cắt âm đạo sau cắt tử cung) vào xương cùng. Kỹ thuật này có thể thực hiện mổ mở hoặc nội soi (bao gồm cả phẫu thuật robot). Phương pháp này thường được coi là bền vững hơn trong việc ngăn ngừa tái phát sa, nhưng là một cuộc đại phẫu với thời gian phục hồi lâu hơn và có nguy cơ liên quan đến việc sử dụng lưới tổng hợp (mặc dù nguy cơ này đã giảm đáng kể với các loại lưới thế hệ mới và kỹ thuật phẫu thuật được cải tiến).

Phục hồi sau phẫu thuật

Thời gian phục hồi sau phẫu thuật sa dạ con phụ thuộc vào loại phẫu thuật được thực hiện. Phẫu thuật qua đường âm đạo thường có thời gian phục hồi ngắn hơn so với phẫu thuật qua đường bụng. Sau phẫu thuật, bạn sẽ cần hạn chế hoạt động gắng sức, không mang vác vật nặng, tránh táo bón và ho để bảo vệ kết quả phẫu thuật. Thời gian kiêng quan hệ tình dục thường kéo dài khoảng 6-8 tuần. Bác sĩ sẽ đưa ra hướng dẫn chi tiết về chăm sóc vết mổ, kiểm soát đau và lịch tái khám.

Việc lựa chọn phương pháp phẫu thuật nào cần được thảo luận kỹ lưỡng giữa bạn và bác sĩ phẫu thuật chuyên khoa sàn chậu. Bác sĩ sẽ đánh giá tình trạng cụ thể của bạn, ưu nhược điểm của từng phương pháp và giúp bạn đưa ra quyết định phù hợp nhất.

Sống chung với sa dạ con: Lời khuyên từ chuyên gia

Sa dạ con, dù ở mức độ nào, cũng có thể ảnh hưởng đến cuộc sống của người bệnh. Việc quản lý tốt tình trạng này không chỉ dừng lại ở việc điều trị mà còn bao gồm cả việc thích ứng, chăm sóc sức khỏe tinh thần và duy trì chất lượng cuộc sống tốt nhất có thể.

Tái khám định kỳ

Dù bạn chọn phương pháp điều trị nào (bảo tồn, pessary hay phẫu thuật), việc tái khám định kỳ theo lịch hẹn của bác sĩ là cực kỳ quan trọng. Bác sĩ sẽ đánh giá hiệu quả điều trị, phát hiện sớm các biến chứng (nếu có), điều chỉnh kế hoạch chăm sóc và giải đáp thắc mắc của bạn. Đặc biệt, nếu sử dụng pessary, việc tái khám định kỳ để kiểm tra và vệ sinh pessary là bắt buộc để tránh viêm nhiễm và loét âm đạo.

Quản lý các triệu chứng

Đối với những triệu chứng còn sót lại hoặc mức độ sa không cần phẫu thuật ngay, việc chủ động quản lý triệu chứng rất quan trọng.

• Đối với vấn đề tiểu tiện: Tập Kegel đều đặn, sử dụng tã/băng thấm đặc biệt cho người tiểu không tự chủ, lên kế hoạch đi tiểu theo giờ, hạn chế đồ uống có cồn và caffeine.
• Đối với vấn đề đại tiện: Duy trì chế độ ăn giàu chất xơ, uống đủ nước, tập thói quen đi đại tiện đều đặn vào một giờ nhất định trong ngày, không nhịn đại tiện.
• Đối với cảm giác khó chịu, nặng tức: Nghỉ ngơi hợp lý, tránh đứng hoặc ngồi lâu, có thể sử dụng gối kê chân khi nằm để giúp giảm áp lực vùng chậu.

Theo Bác sĩ Nguyễn Thu Phương, chuyên gia về sàn chậu tại Hà Nội: “Nhiều bệnh nhân e ngại chia sẻ về các vấn đề sa dạ con hoặc rối loạn chức năng sàn chậu vì cảm thấy xấu hổ. Tuy nhiên, đây là tình trạng y tế phổ biến và hoàn toàn có thể cải thiện được. Điều quan trọng là phải cởi mở trao đổi với bác sĩ để nhận được sự tư vấn và hỗ trợ phù hợp. Đừng âm thầm chịu đựng.”

Hỗ trợ tâm lý

Việc sống chung với sa dạ con và các triệu chứng đi kèm như tiểu không tự chủ hoặc đau khi quan hệ tình dục có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý, dẫn đến lo âu, trầm cảm, ngại giao tiếp xã hội và ảnh hưởng đến sự tự tin. Đừng ngần ngại tìm kiếm sự hỗ trợ tâm lý từ chuyên gia tư vấn hoặc chia sẻ với người thân, bạn bè đáng tin cậy. Tham gia các hội nhóm hỗ trợ bệnh nhân có vấn đề về sàn chậu cũng có thể giúp bạn cảm thấy bớt cô đơn và học hỏi kinh nghiệm từ những người cùng cảnh ngộ.

Sự hỗ trợ từ bạn đời cũng rất quan trọng, đặc biệt khi tình trạng sa ảnh hưởng đến đời sống tình dục. Cởi mở chia sẻ cảm xúc và cùng nhau tìm giải pháp có thể giúp duy trì mối quan hệ tốt đẹp và vượt qua khó khăn.

Làm thế nào để phòng ngừa sa dạ con?

Mặc dù không thể loại bỏ hoàn toàn nguy cơ bị sa dạ con, đặc biệt nếu bạn có các yếu tố di truyền hoặc đã trải qua nhiều lần sinh nở, nhưng có rất nhiều biện pháp bạn có thể thực hiện để giảm thiểu nguy cơ và bảo vệ sức khỏe sàn chậu của mình. Việc chủ động phòng ngừa luôn tốt hơn chờ đến khi vấn đề xảy ra.

Tập cơ sàn chậu đúng cách

Như đã đề cập ở phần điều trị, tập Kegel là nền tảng của việc phòng ngừa sa dạ con và các rối loạn sàn chậu khác. Hãy biến bài tập Kegel thành một phần của thói quen hàng ngày, giống như đánh răng vậy. Bắt đầu tập càng sớm càng tốt, ngay cả khi bạn còn trẻ và chưa có triệu chứng. Đặc biệt quan trọng là tập luyện trong thai kỳ (sau khi tham khảo ý kiến bác sĩ) và phục hồi chức năng sàn chậu sau sinh.

Sau sinh, việc tập Kegel đúng thời điểm và cường độ phù hợp giúp các cơ sàn chậu phục hồi nhanh chóng sau quá trình bị kéo căng. Kết hợp với việc chăm sóc sức khỏe toàn diện sau sinh, bao gồm cả chế độ dinh dưỡng khoa học (ví dụ: chú ý đến việc lựa chọn [sữa cho mẹ sau sinh lợi sữa] để đảm bảo đủ chất và tránh táo bón), sẽ giúp bạn phục hồi tốt nhất.

Duy trì cân nặng hợp lý

Giữ cân nặng trong giới hạn khỏe mạnh giúp giảm bớt áp lực mãn tính lên sàn chậu. Nếu bạn cần giảm cân, hãy bắt đầu từ những thay đổi nhỏ trong chế độ ăn uống và tăng cường hoạt động thể chất đều đặn.

Kiểm soát ho mãn tính và táo bón

Tìm nguyên nhân và điều trị dứt điểm ho mãn tính. Xây dựng thói quen ăn uống và sinh hoạt lành mạnh để ngăn ngừa táo bón. Bổ sung chất xơ từ rau củ, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt; uống đủ 2 lít nước mỗi ngày; tập thể dục đều đặn. Nếu bị táo bón, không rặn mạnh khi đi đại tiện.

Nâng vật nặng đúng tư thế

Luôn nhớ cong gối, giữ thẳng lưng và sử dụng lực từ chân khi cần nâng hoặc mang vác vật nặng. Tránh các động tác nâng vật nặng đột ngột hoặc quá sức.

Bỏ hút thuốc

Hút thuốc lá không chỉ gây ho mãn tính mà còn làm suy yếu mô liên kết trên toàn cơ thể, bao gồm cả ở sàn chậu. Bỏ hút thuốc là một trong những điều tốt nhất bạn có thể làm cho sức khỏe tổng thể và sức khỏe sàn chậu của mình.

Chú ý đến các dấu hiệu bất thường

Đừng bỏ qua bất kỳ cảm giác khó chịu nào ở vùng chậu hoặc các thay đổi về chức năng tiểu tiện, đại tiện. Nếu bạn cảm thấy có gì đó không ổn, hãy đi khám bác sĩ sớm. Việc phát hiện và can thiệp sớm có thể giúp ngăn ngừa tình trạng sa tiến triển đến mức độ nặng.

Kết luận

Sa dạ con là tình trạng phổ biến, đặc biệt ảnh hưởng đến phụ nữ sau sinh và phụ nữ lớn tuổi, do sự suy yếu của hệ thống nâng đỡ sàn chậu. Hiểu rõ “sa dạ con là gì”, nguyên nhân và dấu hiệu của nó là bước đầu tiên để bạn chủ động chăm sóc sức khỏe của bản thân. Từ cảm giác nặng tức vùng chậu đến khối sa lồi ra ngoài, các triệu chứng của sa dạ con có thể gây ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống.

May mắn thay, có nhiều phương pháp để quản lý và điều trị sa dạ con, từ các bài tập tăng cường sức mạnh sàn chậu, sử dụng vòng nâng pessary cho đến các lựa chọn phẫu thuật tiên tiến. Việc lựa chọn phương pháp nào phụ thuộc vào tình trạng cụ thể và mong muốn của từng người.

Quan trọng nhất, đừng ngại tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia y tế. Bác sĩ phụ khoa, chuyên gia sàn chậu hoặc chuyên gia vật lý trị liệu sẽ là những người đồng hành tin cậy giúp bạn chẩn đoán chính xác, đưa ra kế hoạch điều trị phù hợp và cung cấp lời khuyên để sống chung hoặc phòng ngừa tình trạng sa dạ con một cách hiệu quả nhất. Sức khỏe sàn chậu là một phần quan trọng của sức khỏe tổng thể và đáng được bạn quan tâm đúng mức.