Cảm giác bụng khó chịu buồn nôn là một trong những than phiền sức khỏe rất phổ biến mà hầu như ai trong chúng ta cũng từng ít nhất một lần trải qua. Nó không phải là một căn bệnh cụ thể, mà là một tổ hợp triệu chứng, giống như cơ thể đang “lên tiếng” báo hiệu có điều gì đó không ổn bên trong. Đôi khi, nó chỉ đơn giản là hậu quả của một bữa ăn quá no, quá nhiều dầu mỡ, hoặc phản ứng nhất thời với một loại thực phẩm lạ. Nhưng cũng không ít trường hợp, tình trạng bụng khó chịu buồn nôn lại là tín hiệu cảnh báo sớm của những vấn đề sức khỏe tiềm ẩn, đòi hỏi sự chú ý và thăm khám kịp thời. Chúng ta sẽ cùng nhau đi sâu tìm hiểu về bộ đôi triệu chứng khó chịu này, từ những nguyên nhân thông thường nhất cho đến khi nào thì chúng ta cần xem xét một cách nghiêm túc.
Đây là câu hỏi mà nhiều người thắc mắc. Thực ra, hệ tiêu hóa của chúng ta, đặc biệt là dạ dày và ruột, có mối liên hệ rất chặt chẽ với trung tâm điều khiển nôn ở não bộ. Khi có bất kỳ sự kích thích nào xảy ra trong đường tiêu hóa – có thể do thức ăn không phù hợp, nhiễm khuẩn, viêm nhiễm, hoặc thậm chí là căng thẳng thần kinh – các tín hiệu sẽ được gửi đến não. Trung tâm điều khiển nôn sau đó sẽ phản ứng lại bằng cách tạo ra cảm giác buồn nôn (muốn nôn) và thường đi kèm với cảm giác khó chịu, đầy tức, chướng bụng do hoạt động co bóp bất thường của dạ dày và ruột. Cơ chế này là một phần của phản xạ bảo vệ cơ thể, nhằm loại bỏ tác nhân gây hại ra ngoài (qua nôn) hoặc làm chậm quá trình tiêu hóa để đối phó (gây khó chịu, đầy bụng). Để hiểu rõ hơn về kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh có thể được sử dụng khi bác sĩ nghi ngờ vấn đề tiêu hóa, bạn có thể tìm hiểu thêm về [siêu âm tiếng anh là gì].
Cảm giác bụng khó chịu buồn nôn có thể xuất phát từ vô vàn lý do khác nhau, từ những thứ rất đỗi bình thường trong cuộc sống hàng ngày cho đến các bệnh lý cần được quan tâm. Việc nhận diện đúng nguyên nhân là chìa khóa để có hướng xử lý phù hợp. Dưới đây là một số thủ phạm phổ biến nhất:
Chắc chắn rồi, đây là nguyên nhân mà ai cũng nghĩ đến đầu tiên. Ăn quá nhiều, ăn quá nhanh, ăn thực phẩm nhiều dầu mỡ, cay nóng, hoặc những món “lạ miệng” mà cơ thể chưa quen có thể gây quá tải cho hệ tiêu hóa. Dạ dày và ruột phải làm việc vất vả hơn để xử lý, dẫn đến cảm giác đầy bụng, khó tiêu, chướng hơi và kích thích phản xạ buồn nôn. Thói quen bỏ bữa hoặc ăn uống thất thường cũng có thể làm tăng nguy cơ này. Việc ăn uống khoa học, điều độ luôn là nền tảng cho một hệ tiêu hóa khỏe mạnh.
Đây là tình trạng xảy ra khi bạn ăn phải thực phẩm bị nhiễm khuẩn hoặc chứa độc tố. Vi khuẩn (như E. coli, Salmonella) hoặc virus (như Norovirus) sản sinh ra độc tố gây kích ứng mạnh niêm mạc dạ dày và ruột. Phản ứng của cơ thể rất nhanh chóng và dữ dội: bụng khó chịu buồn nôn, đau quặn bụng, tiêu chảy, thậm chí sốt. Đây là cách cơ thể cố gắng đẩy tác nhân gây hại ra ngoài một cách nhanh nhất có thể.
Đôi khi, dù không có tổn thương thực thể nào trên đường tiêu hóa được phát hiện qua nội soi hay siêu âm, bạn vẫn có thể gặp phải tình trạng bụng khó chịu buồn nôn kéo dài, kèm theo đầy hơi, chướng bụng, thay đổi thói quen đi vệ sinh (táo bón hoặc tiêu chảy). Đây có thể là biểu hiện của các rối loạn tiêu hóa chức năng như Hội chứng ruột kích thích (IBS) hoặc khó tiêu chức năng. Cơ chế chính xác của chúng vẫn chưa được hiểu rõ hoàn toàn, nhưng có liên quan đến sự nhạy cảm quá mức của đường ruột, rối loạn vận động đường tiêu hóa và sự kết nối giữa não bộ và ruột (trục não-ruột).
Khác với ngộ độc thực phẩm do độc tố, nhiễm trùng đường ruột là khi vi khuẩn hoặc virus trực tiếp tấn công và gây viêm niêm mạc dạ dày và ruột. Nguyên nhân phổ biến nhất là do virus (như Rotavirus, Norovirus) hoặc vi khuẩn (như Campylobacter). Các triệu chứng điển hình bao gồm bụng khó chịu buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy, đau bụng, sốt nhẹ và mệt mỏi. Tình trạng này thường tự giới hạn sau vài ngày nhưng có thể gây mất nước nghiêm trọng, đặc biệt ở trẻ em và người già.
Tình trạng viêm hoặc loét ở niêm mạc dạ dày hoặc tá tràng (phần đầu ruột non) do vi khuẩn H. pylori hoặc lạm dụng thuốc giảm đau chống viêm không steroid (NSAIDs) có thể gây ra cảm giác bụng khó chịu buồn nôn, đặc biệt là khi đói hoặc sau ăn. Cơn đau thường âm ỉ vùng thượng vị, có thể kèm theo ợ hơi, ợ chua và đầy bụng. Buồn nôn có thể xảy ra do sự kích ứng và rối loạn vận động của dạ dày bị viêm loét.
Khi axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản, nó gây ra cảm giác nóng rát vùng ngực (ợ nóng). Tình trạng này cũng rất thường gặp và có thể đi kèm với bụng khó chịu buồn nôn, ợ chua, đắng miệng, hoặc cảm giác vướng ở cổ họng. Buồn nôn xảy ra do sự kích ứng của niêm mạc thực quản và có thể ảnh hưởng đến hoạt động của dạ dày.
Rất nhiều loại thuốc có thể gây ra tác dụng phụ trên đường tiêu hóa, bao gồm bụng khó chịu buồn nôn. Các loại thuốc phổ biến như kháng sinh, thuốc giảm đau (NSAIDs), thuốc hóa trị liệu, thuốc sắt, và một số loại thuốc tim mạch hay thuốc điều trị tiểu đường có thể gây kích ứng niêm mạc dạ dày hoặc ảnh hưởng đến trung tâm điều khiển nôn ở não. Nếu bạn mới bắt đầu dùng một loại thuốc mới và gặp phải triệu chứng này, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ.
Kết nối giữa não bộ và ruột là có thật và rất mạnh mẽ. Khi bạn căng thẳng hoặc lo âu, hệ thần kinh giao cảm hoạt động mạnh, ảnh hưởng đến nhu động ruột, tiết dịch tiêu hóa và lưu thông máu đến đường tiêu hóa. Điều này có thể gây ra cảm giác bụng khó chịu buồn nôn, đầy hơi, đau bụng, hoặc thay đổi thói quen đi vệ sinh. Đây là lý do tại sao nhiều người cảm thấy “ruột gan cồn cào” hoặc “buồn nôn vì lo lắng” trước một sự kiện quan trọng.
Đối với các mẹ bầu, cảm giác bụng khó chịu buồn nôn, đặc biệt là vào buổi sáng (thường gọi là ốm nghén), là một triệu chứng rất phổ biến trong 3 tháng đầu thai kỳ. Sự thay đổi đột ngột của nồng độ hormone trong cơ thể (như hCG và estrogen) được cho là nguyên nhân chính gây ra tình trạng này. Mặc dù thường không nguy hiểm, ốm nghén có thể khiến mẹ bầu mệt mỏi và ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày. Bên cạnh việc đối phó với triệu chứng này, việc đảm bảo dinh dưỡng thai kỳ là rất quan trọng, đặc biệt là việc bổ sung đủ canxi. Để biết [mẹ bầu cần bổ sung bao nhiêu canxi mỗi ngày], bạn có thể tham khảo thêm.
Ngoài những nguyên nhân phổ biến kể trên, cảm giác bụng khó chịu buồn nôn cũng có thể là triệu chứng của các bệnh lý nghiêm trọng hơn, dù ít gặp. Ví dụ như viêm ruột thừa, tắc ruột, viêm túi mật, sỏi mật, viêm tụy, bệnh Crohn, viêm loét đại tràng, suy thận, hoặc thậm chí là các vấn đề thần kinh ảnh hưởng đến trung tâm điều khiển nôn. Đôi khi, các vấn đề toàn thân không trực tiếp liên quan đến tiêu hóa, như nhiễm trùng (cảm cúm nặng, viêm phổi) hoặc rối loạn nội tiết, cũng có thể gây ra triệu chứng này. Mặc dù không trực tiếp gây ra bụng khó chịu buồn nôn một cách phổ biến, một số tình trạng nội tiết tố hoặc các bệnh lý phức tạp khác trong cơ thể cũng có thể ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa. Ví dụ, các vấn đề liên quan đến [bệnh đa nang buồng trứng] thường có những biểu hiện đa dạng và đôi khi có thể ảnh hưởng gián tiếp đến các hệ cơ quan khác, làm phức tạp thêm việc chẩn đoán.
Hầu hết các trường hợp bụng khó chịu buồn nôn do nguyên nhân lành tính (như ăn uống, ngộ độc nhẹ, stress) thường tự hết sau một thời gian ngắn hoặc khi bạn áp dụng các biện pháp chăm sóc tại nhà. Tuy nhiên, có những dấu hiệu cảnh báo cho thấy triệu chứng này có thể là biểu hiện của một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn cần được bác sĩ thăm khám ngay lập tức.
Nếu bạn trải qua cảm giác bụng khó chịu buồn nôn kèm theo bất kỳ dấu hiệu nào dưới đây, đừng chần chừ mà hãy đến cơ sở y tế:
Một số đối tượng có thể cần chú ý đặc biệt đến triệu chứng bụng khó chịu buồn nôn, vì họ có nguy cơ cao hơn gặp phải biến chứng hoặc các bệnh lý nền nghiêm trọng:
Nếu tình trạng bụng khó chịu buồn nôn ở mức độ nhẹ và bạn nghi ngờ nguyên nhân không nghiêm trọng (ví dụ: do ăn uống hoặc stress nhẹ), có một số biện pháp đơn giản tại nhà có thể giúp bạn cảm thấy dễ chịu hơn. Khi gặp phải tình trạng bụng khó chịu buồn nôn, câu hỏi đầu tiên thường là “Tôi nên làm gì?”. Để có hướng dẫn chi tiết hơn về cách xử lý ban đầu khi [bị đầy bụng buồn nôn nên làm gì], bạn có thể tham khảo bài viết chuyên sâu này.
Như đã đề cập, stress là một nguyên nhân quan trọng gây ra hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng bụng khó chịu buồn nôn. Hãy dành thời gian nghỉ ngơi đầy đủ. Thực hành các kỹ thuật thư giãn như thiền, yoga, nghe nhạc nhẹ, hoặc tập thể dục nhẹ nhàng (đi bộ) có thể giúp giảm căng thẳng và cải thiện triệu chứng tiêu hóa. Đôi khi, các triệu chứng toàn thân như bụng khó chịu buồn nôn có thể đi kèm với những dấu hiệu khác cho thấy cơ thể đang mất cân bằng, ví dụ như tình trạng mất nước nhẹ hoặc thiếu vitamin. Tình trạng này đôi khi có thể biểu hiện ở cả những vùng nhạy cảm như môi, gây ra hiện tượng [viền môi bị khô và ngứa]. Điều này nhấn mạnh sự liên kết chặt chẽ giữa sức khỏe tiêu hóa và các biểu hiện khác trên cơ thể.
Khi các biện pháp tại nhà không hiệu quả, hoặc khi triệu chứng bụng khó chịu buồn nôn đi kèm với các dấu hiệu cảnh báo nghiêm trọng, việc tìm đến bác sĩ là điều bắt buộc. Bác sĩ sẽ là người đưa ra chẩn đoán chính xác và phác đồ điều trị phù hợp.
Để xác định nguyên nhân gây ra tình trạng bụng khó chịu buồn nôn, bác sĩ sẽ bắt đầu bằng việc hỏi tiền sử bệnh lý chi tiết, bao gồm các triệu chứng bạn đang gặp phải (tần suất, thời gian xuất hiện, yếu tố làm tăng/giảm, các triệu chứng đi kèm), thói quen ăn uống, tiền sử bệnh của bản thân và gia đình, các loại thuốc đang sử dụng, và mức độ căng thẳng trong cuộc sống.
Sau đó, bác sĩ sẽ tiến hành khám lâm sàng, kiểm tra tổng trạng, khám bụng để phát hiện các điểm đau, khối bất thường, âm ruột,…
Tùy thuộc vào các thông tin thu thập được, bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm cận lâm sàng để hỗ trợ chẩn đoán, ví dụ:
Quá trình chẩn đoán có thể cần thời gian và phối hợp nhiều phương pháp để đi đến kết luận chính xác nhất về nguyên nhân gây ra bụng khó chịu buồn nôn của bạn.
Việc điều trị bụng khó chịu buồn nôn hoàn toàn phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh đã được chẩn đoán.
Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể kê đơn thuốc chống nôn để giúp làm giảm cảm giác buồn nôn tạm thời, nhưng điều quan trọng nhất vẫn là giải quyết tận gốc nguyên nhân gây bệnh.
“Cảm giác bụng khó chịu buồn nôn tưởng chừng đơn giản nhưng lại là tín hiệu từ cơ thể báo hiệu nhiều vấn đề khác nhau, từ nhẹ đến nặng. Việc lắng nghe cơ thể và tìm hiểu nguyên nhân là bước đầu tiên quan trọng để bảo vệ sức khỏe của bạn,” Bác sĩ Đỗ Văn Cường, Trưởng khoa Tiêu hóa Bệnh viện Y học Cổ truyền chia sẻ. Ông cũng nhấn mạnh rằng, việc phòng ngừa luôn tốt hơn chữa bệnh.
Để giảm thiểu nguy cơ gặp phải tình trạng bụng khó chịu buồn nôn, bạn có thể áp dụng các thói quen sống lành mạnh sau:
Tình trạng bụng khó chịu buồn nôn có thể chỉ là thoáng qua nhưng cũng có thể là dấu hiệu của vấn đề sức khỏe cần được quan tâm. Đừng chủ quan với những tín hiệu mà cơ thể gửi đến. Việc trang bị kiến thức, lắng nghe cơ thể và tìm kiếm sự hỗ trợ y tế khi cần thiết là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe của chính bạn và những người thân yêu.
Ý kiến của bạn
Tags
Tin liên quan
Tin đọc nhiều
Cùng chuyên mục
Đăng ký nhận tin tức của chúng tôi tại đây
Nhập email của bạn tại đây để nhận tin tức mới nhất của chúng tôi