Viêm ruột nên ăn gì? Lời khuyên từ chuyên gia dinh dưỡng giúp bụng khỏe re

Khi nghe đến cụm từ “[keyword]”, nhiều người không khỏi lo lắng. Đây không chỉ là tình trạng đau bụng, tiêu chảy thoáng qua mà có thể là dấu hiệu của những vấn đề phức tạp hơn trong hệ tiêu hóa. Chế độ ăn uống đóng vai trò cực kỳ quan trọng, gần như là “người bạn đồng hành” không thể thiếu trong việc kiểm soát và cải thiện các triệu chứng khó chịu của bệnh. Hiểu rõ “[keyword]” và xây dựng một thực đơn phù hợp chính là chìa khóa để bạn sống chung hòa bình với căn bệnh này, giảm thiểu các đợt bùng phát và nâng cao chất lượng cuộc sống. Bài viết này sẽ cùng bạn đi sâu vào thế giới dinh dưỡng cho người viêm ruột, giải đáp những thắc mắc thường gặp và cung cấp lời khuyên hữu ích từ góc nhìn chuyên môn, giúp bạn tự tin hơn trên hành trình chăm sóc sức khỏe đường ruột của mình. Giống như việc một người [phụ nữ mới sinh nên ăn gì] để phục hồi sức khỏe, người bị viêm ruột cũng cần một chế độ ăn uống đặc biệt để hỗ trợ hệ tiêu hóa đang bị tổn thương.

Hiểu đúng về bệnh viêm ruột: Không chỉ là “bụng dạ không yên”

Viêm ruột là tình trạng lớp niêm mạc của ruột bị viêm, sưng. Nó có thể ảnh hưởng đến bất kỳ phần nào của đường tiêu hóa, từ miệng đến hậu môn, nhưng phổ biến nhất là ở ruột non và ruột già. “Viêm ruột” là một thuật ngữ khá chung chung, có thể bao gồm viêm ruột cấp tính do nhiễm khuẩn, virus, hoặc ngộ độc thực phẩm, cũng như các bệnh viêm ruột mạn tính như bệnh Crohn và viêm loét đại tràng (Ulcerative Colitis – UC).

Bệnh viêm ruột mạn tính, đặc biệt là Crohn và UC, là những bệnh tự miễn, nghĩa là hệ miễn dịch của cơ thể tấn công nhầm vào các mô khỏe mạnh trong đường tiêu hóa. Điều này dẫn đến tình trạng viêm dai dẳng, gây ra một loạt các triệu chứng từ nhẹ đến nặng như đau bụng, tiêu chảy kéo dài, sụt cân, mệt mỏi, và thiếu máu. Vị trí viêm có thể khác nhau: bệnh Crohn có thể ảnh hưởng đến bất kỳ đoạn nào của ống tiêu hóa và thường viêm toàn bộ thành ruột, trong khi viêm loét đại tràng chỉ ảnh hưởng đến ruột già (đại tràng và trực tràng) và chỉ viêm lớp niêm mạc bên trong. Việc hiểu rõ loại viêm ruột mình mắc phải rất quan trọng để áp dụng chế độ ăn phù hợp.

Chế độ ăn đóng vai trò thế nào trong việc kiểm soát viêm ruột?

Chế độ ăn uống không phải là nguyên nhân gây ra bệnh viêm ruột mạn tính (IBD), và cũng không có một chế độ ăn duy nhất nào có thể chữa khỏi bệnh. Tuy nhiên, dinh dưỡng đóng vai trò then chốt trong việc:

1. Kiểm soát triệu chứng: Một số thực phẩm có thể kích thích đường ruột đang viêm, gây ra đau, tiêu chảy, đầy hơi. Tránh những thực phẩm này giúp giảm nhẹ đáng kể sự khó chịu.
2. Cung cấp đủ dưỡng chất: Tình trạng viêm mạn tính và tiêu chảy thường xuyên có thể làm giảm khả năng hấp thu vitamin, khoáng chất và các chất dinh dưỡng khác. Chế độ ăn đúng giúp đảm bảo cơ thể nhận đủ năng lượng và các vi chất cần thiết để duy trì sức khỏe, phục hồi và chống lại bệnh tật.
3. Hỗ trợ quá trình phục hồi: Khi bệnh ở giai đoạn thuyên giảm, dinh dưỡng tốt giúp niêm mạc ruột lành lại và tăng cường sức khỏe tổng thể.
4. Giảm nguy cơ biến chứng: Thiếu hụt dinh dưỡng kéo dài có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng khác như loãng xương, thiếu máu, suy dinh dưỡng. Chế độ ăn cân bằng giúp phòng ngừa những biến chứng này.

Có thể nói, việc “[keyword]” đúng cách là một phần không thể thiếu trong phác đồ quản lý bệnh, song hành cùng thuốc men và các biện pháp y tế khác.

Viêm ruột cấp tính nên ăn gì để nhanh phục hồi?

Viêm ruột cấp tính thường xảy ra đột ngột, do nhiễm trùng hoặc ngộ độc thực phẩm. Các triệu chứng như tiêu chảy ồ ạt, nôn mửa, đau bụng dữ dội thường kéo dài vài ngày. Mục tiêu chính của chế độ ăn lúc này là giúp ruột nghỉ ngơi, bù nước, điện giải và cung cấp năng lượng dễ tiêu hóa.

• Giai đoạn cấp tính (tiêu chảy, nôn nhiều):
  • Ưu tiên bù nước và điện giải: Đây là điều quan trọng nhất để tránh mất nước. Nên uống Oresol, nước lọc, nước dừa non. Tránh nước ngọt có gas, nước ép trái cây đậm đặc vì đường có thể làm tăng tiêu chảy.
  • Nghỉ ngơi cho ruột: Có thể cần nhịn ăn một thời gian ngắn nếu nôn mửa nhiều, hoặc chỉ uống các loại chất lỏng trong, dễ tiêu hóa như nước cơm, nước cháo loãng.
• Giai đoạn hồi phục (triệu chứng giảm dần):
  • Ăn các thức ăn mềm, dễ tiêu: Bắt đầu với cháo trắng, súp, cơm mềm, bánh mì nướng khô.
  • Chế độ ăn BRAT: Đây là chế độ ăn truyền thống cho người tiêu chảy, bao gồm:
    • Bananas (Chuối): Giàu kali, giúp bù điện giải, tạo chất kết dính.
    • Rice (Cơm): Nguồn carb dễ tiêu hóa (nên ăn cơm trắng).
    • Applesauce (Táo nghiền): Cung cấp pectin, có thể giúp làm đặc phân.
    • Toast (Bánh mì nướng): Cung cấp carb đơn giản.
  • Bổ sung protein dễ tiêu: Thịt gà luộc xé nhỏ, cá luộc/hấp, đậu phụ.
  • Tránh: Thực phẩm chiên xào, nhiều dầu mỡ, nhiều gia vị, sữa và các sản phẩm từ sữa (nếu không dung nạp lactose), đồ ăn sống, rau củ quả nhiều chất xơ khó tiêu.

Chế độ ăn này chỉ áp dụng trong thời gian ngắn (vài ngày) cho đến khi triệu chứng thuyên giảm. Sau đó, bạn cần dần dần quay trở lại chế độ ăn cân bằng hơn.

Chế độ ăn cho người viêm ruột mạn tính (IBD): Nguyên tắc vàng và thực đơn gợi ý

Quản lý dinh dưỡng cho người viêm ruột mạn tính phức tạp hơn nhiều vì đây là một tình trạng dai dẳng, có những giai đoạn bùng phát và những giai đoạn thuyên giảm. Chế độ ăn cần điều chỉnh linh hoạt tùy theo tình trạng bệnh và sự dung nạp của từng người.

Nguyên tắc vàng cho chế độ ăn của người viêm ruột mạn tính

1. Cá nhân hóa: Không có một chế độ ăn áp dụng được cho tất cả mọi người. Thứ mà người này ăn được có thể gây triệu chứng cho người khác. Việc theo dõi và nhận biết thực phẩm nào gây khó chịu cho bản thân là cực kỳ quan trọng.
2. Ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày: Thay vì 3 bữa chính lớn, chia thành 5-6 bữa nhỏ giúp giảm tải cho hệ tiêu hóa.
3. Nấu chín kỹ, ăn mềm: Ưu tiên các món luộc, hấp, ninh nhừ, súp, cháo. Hạn chế tối đa đồ chiên xào, nướng.
4. Uống đủ nước: Rất quan trọng để bù lượng nước mất do tiêu chảy, giúp tránh mất nước và táo bón (nếu có).
5. Tránh các thực phẩm gây triệu chứng: Đây là nguyên tắc cốt lõi. Các thực phẩm phổ biến hay gây khó chịu sẽ được liệt kê chi tiết dưới đây.
6. Bổ sung dinh dưỡng hợp lý: Cần chú ý bổ sung các vitamin và khoáng chất thường bị thiếu hụt, có thể qua thực phẩm hoặc viên uống theo chỉ định của bác sĩ.

Ăn gì khi viêm ruột đang bùng phát (giai đoạn đau, tiêu chảy nhiều)?

Khi bệnh đang hoạt động mạnh, niêm mạc ruột bị viêm và tổn thương nghiêm trọng. Chế độ ăn lúc này cần cực kỳ nhẹ nhàng để giảm thiểu kích thích và giúp ruột có cơ hội nghỉ ngơi.

• Ưu tiên thực phẩm ít chất xơ: Chất xơ, dù tốt cho người bình thường, lại có thể làm tăng gánh nặng cho ruột đang viêm bằng cách tạo ra nhiều phân hơn.
• Chọn protein dễ tiêu hóa:
  • Thịt nạc (gà bỏ da, cá) luộc, hấp.
  • Trứng luộc hoặc chưng.
  • Đậu phụ mềm.
• Các loại ngũ cốc tinh chế:
  • Cơm trắng.
  • Bánh mì trắng, mì ống trắng.
  • Cháo, súp.
• Rau củ quả nấu chín kỹ, bỏ vỏ/hạt:
  • Khoai tây, khoai lang, bí đỏ luộc/hấp (bỏ vỏ).
  • Cà rốt luộc/hấp.
  • Chuối chín mềm (chuối tiêu).
  • Nước ép rau củ quả đã lọc bỏ bã (uống lượng nhỏ).
• Chất lỏng: Nước lọc, nước oresol, nước cháo, nước luộc rau củ (ít).
• Các loại chất béo lành mạnh (lượng ít): Dầu olive (dùng sau khi nấu), bơ (lượng rất nhỏ nếu dung nạp được).
• Tránh tuyệt đối:
  • Rau sống, trái cây tươi có vỏ/hạt/nhiều chất xơ (cam, quýt, bưởi, táo vỏ, lê vỏ, rau cải sống…).
  • Ngũ cốc nguyên hạt, gạo lứt, bánh mì nguyên cám.
  • Thịt đỏ, thịt chế biến sẵn, đồ hộp.
  • Đồ chiên xào, nhiều dầu mỡ, thức ăn nhanh.
  • Thực phẩm nhiều đường (bánh ngọt, kẹo, nước ngọt).
  • Sữa và các sản phẩm từ sữa (phổ biến nhất là không dung nạp lactose khi ruột bị tổn thương).
  • Thực phẩm cay nóng, nhiều gia vị.
  • Rượu bia, cà phê, trà đặc.
  • Thực phẩm gây đầy hơi: bắp cải, súp lơ, đậu các loại.

Ăn gì khi viêm ruột đang thuyên giảm (giai đoạn ổn định, ít triệu chứng)?

Khi bệnh ở giai đoạn thuyên giảm, mục tiêu dinh dưỡng là phục hồi sức khỏe tổng thể, bù đắp các thiếu hụt, và dần dần đưa vào chế độ ăn cân bằng, đa dạng hơn để cung cấp đủ năng lượng và dưỡng chất. Đây là lúc bạn có thể bắt đầu thử nghiệm lại một số thực phẩm, nhưng cần rất thận trọng và theo dõi phản ứng của cơ thể.

• Tăng dần chất xơ lành mạnh: Bắt đầu từ từ với các loại rau củ nấu chín mềm, sau đó là trái cây gọt vỏ, bỏ hạt. Có thể thử một lượng nhỏ ngũ cốc nguyên hạt hoặc gạo lứt nếu dung nạp tốt. Chất xơ giúp nuôi dưỡng lợi khuẩn đường ruột.
• Protein đa dạng hơn: Ngoài thịt gà, cá, có thể thêm thịt nạc thăn, tôm (nếu không dị ứng), các loại đậu nấu nhừ.
• Chất béo tốt: Dầu olive, dầu cá, bơ (lượng vừa phải).
• Các loại sữa thực vật: Sữa hạnh nhân, sữa yến mạch, sữa dừa (nếu dung nạp được) có thể là lựa chọn thay thế sữa bò. Có thể thử sữa chua (loại ít đường) vì chứa lợi khuẩn.
• Rau củ quả đa dạng hơn: Vẫn nên nấu chín kỹ, nhưng có thể thử thêm nhiều loại rau lá xanh (nấu mềm), bí xanh, bí ngô, cà chua (bỏ hạt nếu cần). Trái cây như dưa hấu, dưa lưới, bơ, đu đủ chín.
• Ngũ cốc: Tiếp tục ưu tiên ngũ cốc tinh chế, nhưng có thể thêm yến mạch, quinoa (nấu nhừ).
• Lưu ý:
  • Thử từng loại một: Khi muốn đưa một thực phẩm mới vào chế độ ăn, hãy thử một lượng nhỏ và theo dõi phản ứng trong 2-3 ngày. Nếu không có triệu chứng khó chịu, bạn có thể tăng dần lượng.
  • Ghi nhật ký thực phẩm: Việc ghi lại những gì bạn ăn và triệu chứng gặp phải giúp bạn xác định chính xác thực phẩm nào mình không dung nạp được.
  • Chú ý các loại carb lên men (FODMAPs): Một số người bị IBD nhạy cảm với nhóm carbohydrate này (có trong lúa mì, hành, tỏi, một số loại trái cây, mật ong, sữa…). Chế độ ăn Low-FODMAPs có thể giúp giảm triệu chứng, nhưng cần thực hiện dưới sự hướng dẫn của chuyên gia dinh dưỡng vì khá phức tạp và có thể gây thiếu hụt dinh dưỡng nếu không đúng cách.

Nhóm thực phẩm nên ưu tiên trong chế độ ăn cho người viêm ruột

Để xây dựng một chế độ ăn lành mạnh và hỗ trợ tốt cho đường ruột đang viêm, bạn nên tập trung vào các nhóm thực phẩm sau:

• Protein nạc dễ tiêu hóa: Thịt gia cầm bỏ da, cá (cá hồi, cá thu, cá basa…), trứng, đậu phụ. Protein là thành phần xây dựng cơ bắp và sửa chữa mô, rất cần thiết cho quá trình phục hồi.
• Ngũ cốc tinh chế (khi đang bùng phát): Cơm trắng, bánh mì trắng, mì ống trắng. Chúng cung cấp năng lượng mà ít gây kích ứng ruột.
• Ngũ cốc nguyên hạt (khi thuyên giảm và dung nạp tốt): Yến mạch, quinoa, gạo lứt. Cung cấp chất xơ hòa tan và các vitamin nhóm B.
• Rau củ nấu chín kỹ, bỏ vỏ/hạt: Khoai tây, cà rốt, bí đỏ, bí xanh, rau lá xanh (nấu mềm). Cung cấp vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa mà không gây gánh nặng cho ruột.
• Trái cây gọt vỏ, bỏ hạt, chín mềm: Chuối, đu đủ, dưa hấu, dưa lưới, bơ, táo (nấu chín hoặc nghiền). Nguồn vitamin và khoáng chất.
• Chất béo lành mạnh (lượng vừa phải): Dầu olive extra virgin, dầu bơ, dầu dừa (lượng nhỏ). Cung cấp năng lượng và hỗ trợ hấp thu vitamin tan trong dầu. Tuy nhiên, chất béo có thể làm tăng nhu động ruột, nên cần cẩn trọng.
• Sữa chua (ít đường, có lợi khuẩn): Nếu dung nạp lactose, sữa chua có thể cung cấp lợi khuẩn tốt cho hệ tiêu hóa. Có thể thử các loại sữa thực vật như sữa hạnh nhân, sữa yến mạch.
• Nước lọc, nước hầm xương, nước dừa non: Giúp bù nước, điện giải và cung cấp một số khoáng chất.

Việc lựa chọn các thực phẩm này cần dựa trên sự dung nạp cá nhân và tình trạng bệnh cụ thể. Tương tự như việc tìm hiểu [ruột thừa bên trái hay phải] để xác định vị trí đau bụng, việc nhận biết thực phẩm nào hợp với mình cũng là một phần quan trọng của quá trình tự chăm sóc sức khỏe.

Nhóm thực phẩm nên kiêng hoặc hạn chế khi bị viêm ruột

Một số thực phẩm có khả năng cao gây kích ứng đường ruột đang viêm, làm trầm trọng thêm các triệu chứng như đau bụng, tiêu chảy, đầy hơi. Đây là những “thủ phạm” phổ biến mà người viêm ruột thường cần tránh:

• Thực phẩm giàu chất xơ không hòa tan: Rau sống, trái cây nguyên vỏ/hạt (cam, bưởi, táo, lê), các loại hạt nguyên hạt, ngũ cốc nguyên hạt (khi đang bùng phát). Chất xơ không hòa tan đi qua đường tiêu hóa gần như nguyên vẹn và có thể gây cọ xát, kích thích niêm mạc ruột đang viêm.
• Thực phẩm chiên xào, nhiều dầu mỡ: Chất béo khó tiêu hóa và có thể làm tăng co bóp ruột, dẫn đến tiêu chảy.
• Thực phẩm nhiều đường, đặc biệt là đường tinh luyện và siro ngô hàm lượng fructose cao: Đường có thể làm thay đổi hệ vi khuẩn đường ruột và gây đầy hơi.
• Sữa và các sản phẩm từ sữa (đặc biệt nếu không dung nạp lactose): Tình trạng viêm ruột có thể làm giảm khả năng sản xuất enzyme lactase, gây khó tiêu lactose, dẫn đến đầy hơi, chướng bụng, tiêu chảy.
• Thực phẩm cay nóng, nhiều gia vị: Gây kích ứng trực tiếp niêm mạc ruột.
• Thịt đỏ, thịt chế biến sẵn: Khó tiêu hóa hơn thịt trắng và có thể chứa các chất phụ gia không tốt cho ruột.
• Rượu bia: Kích ứng niêm mạc ruột và có thể làm trầm trọng thêm tình trạng viêm.
• Cà phê, trà đặc, nước ngọt có gas: Chứa caffeine hoặc đường, có thể kích thích ruột và gây đầy hơi.
• Thực phẩm gây đầy hơi: Bắp cải, súp lơ xanh, bông cải trắng, hành tây, tỏi (đối với người nhạy cảm với FODMAPs), các loại đậu (đậu xanh, đậu đen…).

Việc tránh những thực phẩm này không có nghĩa là loại bỏ hoàn toàn khỏi chế độ ăn mà là hạn chế tối đa, đặc biệt trong giai đoạn bệnh đang hoạt động. Khi bệnh thuyên giảm, bạn có thể thử đưa vào lại từ từ để xem cơ thể có dung nạp được không.

Vai trò phức tạp của chất xơ: Khi nào là bạn, khi nào là thù?

Chất xơ là một chủ đề gây nhiều băn khoăn cho người bị viêm ruột. Đối với người khỏe mạnh, chất xơ vô cùng cần thiết cho hệ tiêu hóa, giúp tạo khuôn phân, ngăn ngừa táo bón và nuôi dưỡng lợi khuẩn. Tuy nhiên, với niêm mạc ruột đang bị viêm, chất xơ – đặc biệt là chất xơ không hòa tan – có thể trở thành “thù”.

• Trong giai đoạn bùng phát: Chất xơ không hòa tan (có nhiều trong vỏ rau củ quả, cám lúa mì, hạt…) có thể gây cọ xát, làm tăng nhu động ruột, dẫn đến đau và tiêu chảy nặng hơn. Do đó, trong giai đoạn này, cần hạn chế tối đa chất xơ, ưu tiên các loại ngũ cốc tinh chế và rau củ nấu chín nhừ, bỏ vỏ/hạt.
• Trong giai đoạn thuyên giảm: Khi ruột đã ổn định hơn, việc bổ sung chất xơ trở lại là cần thiết.
  • Ưu tiên chất xơ hòa tan: Loại này có trong yến mạch, lúa mạch, đậu Hà Lan, táo, cam, cà rốt. Chất xơ hòa tan tạo thành gel trong nước, giúp làm chậm quá trình tiêu hóa và có thể làm đặc phân lỏng. Nó cũng là nguồn thức ăn cho lợi khuẩn.
  • Bổ sung từ từ: Bắt đầu với lượng nhỏ và tăng dần.
  • Chế biến kỹ: Luôn nấu chín rau củ quả mềm, gọt vỏ.
  • Theo dõi phản ứng: Quan sát kỹ các triệu chứng sau khi ăn chất xơ để điều chỉnh lượng phù hợp.

Theo Bác sĩ Nguyễn Thị Thu Hương, chuyên gia dinh dưỡng lâm sàng, “Chất xơ là con dao hai lưỡi với người viêm ruột. Điều quan trọng là hiểu tình trạng bệnh của bản thân và biết cách lựa chọn, chế biến chất xơ phù hợp với từng giai đoạn. Đừng ‘sợ’ chất xơ mãi mãi, nhưng cũng đừng vội vàng đưa chất xơ vào khi ruột còn đang tổn thương nghiêm trọng.”

Lợi khuẩn (Probiotics) và Prebiotics: Có nên bổ sung?

Hệ vi khuẩn đường ruột (microbiome) đóng vai trò quan trọng trong sức khỏe tiêu hóa và miễn dịch. Ở người bị viêm ruột, hệ vi khuẩn này thường bị mất cân bằng.

• Lợi khuẩn (Probiotics): Là các vi khuẩn có lợi sống trong đường ruột. Bổ sung probiotics có thể giúp cân bằng hệ vi khuẩn, giảm viêm và cải thiện chức năng hàng rào ruột. Một số nghiên cứu cho thấy probiotics có thể hữu ích, đặc biệt trong việc duy trì giai đoạn thuyên giảm của viêm loét đại tràng. Tuy nhiên, hiệu quả còn tùy thuộc vào loại lợi khuẩn, liều lượng và từng cá nhân. Nguồn probiotics tự nhiên có trong sữa chua (ít đường), kim chi (lượng nhỏ, tùy dung nạp), dưa cải muối (cẩn thận với muối và độ chua).
• Prebiotics: Là chất xơ không tiêu hóa được, đóng vai trò là thức ăn cho lợi khuẩn. Prebiotics có trong hành tây, tỏi, chuối xanh, yến mạch, măng tây… Tuy nhiên, nhiều loại prebiotics là FODMAPs và có thể gây đầy hơi, khó chịu cho người IBD, đặc biệt khi đang bùng phát.

Việc bổ sung probiotics cần tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng, vì không phải loại nào cũng phù hợp và mang lại lợi ích cho người viêm ruột. Đôi khi, bổ sung không đúng loại còn có thể gây ra triệu chứng khó chịu.

Vitamin và khoáng chất: Đối phó với thiếu hụt

Tình trạng viêm mạn tính, tiêu chảy, kém hấp thu và chế độ ăn kiêng khem có thể khiến người viêm ruột dễ bị thiếu hụt một số vitamin và khoáng chất quan trọng:

• Sắt: Thiếu máu do thiếu sắt rất phổ biến do mất máu qua phân (đặc biệt trong viêm loét đại tràng) và kém hấp thu sắt ở ruột non.
• Vitamin B12: Hấp thu B12 chủ yếu diễn ra ở đoạn cuối ruột non (hồi tràng). Nếu đoạn này bị viêm hoặc đã bị cắt bỏ (trong bệnh Crohn), khả năng hấp thu B12 sẽ giảm sút đáng kể, dẫn đến thiếu máu hồng cầu khổng lồ và các vấn đề thần kinh.
• Vitamin D và Canxi: Tình trạng viêm và việc sử dụng corticosteroid (một loại thuốc điều trị IBD) có thể ảnh hưởng đến chuyển hóa và hấp thu vitamin D, Canxi, làm tăng nguy cơ loãng xương.
• Kẽm: Quan trọng cho chức năng miễn dịch và làm lành vết thương, thường bị thiếu ở người tiêu chảy kéo dài.
• Magiê, Kali: Có thể mất qua phân lỏng.

Để đối phó với thiếu hụt này, người viêm ruột nên:

• Ưu tiên thực phẩm giàu các chất này: Thịt nạc (sắt, B12, kẽm), cá béo (vitamin D), rau lá xanh đậm (canxi, magiê), chuối (kali), sữa chua (canxi, vitamin D – nếu dung nạp được).
• Bổ sung qua đường uống hoặc tiêm: Thường cần thiết, đặc biệt là sắt và B12, vitamin D, Canxi. Việc bổ sung cần có chỉ định và theo dõi của bác sĩ. Nắm rõ [vị trí 2 quả thận] có thể giúp bạn hình dung được hệ bài tiết và tại sao việc bù nước, điện giải là quan trọng để hỗ trợ chức năng thận khi bị tiêu chảy.

Chú ý đặc biệt: Nước và điện giải – Yếu tố sinh tồn

Tiêu chảy là triệu chứng phổ biến của viêm ruột, dẫn đến mất một lượng lớn nước và các chất điện giải quan trọng như Natri, Kali, Clorid. Mất nước và rối loạn điện giải nếu không được bù đắp kịp thời có thể rất nguy hiểm, đặc biệt là ở trẻ em và người cao tuổi.

• Uống đủ nước: Hãy uống nước thường xuyên trong ngày, ngay cả khi không cảm thấy khát.
• Bù điện giải: Sử dụng dung dịch Oresol theo đúng hướng dẫn. Nước dừa non, nước hầm xương cũng có thể cung cấp một số điện giải.
• Tránh các loại đồ uống làm tăng mất nước: Nước ngọt có gas, nước ép trái cây đậm đặc, cà phê, trà đặc.

Giữ đủ nước và cân bằng điện giải là ưu tiên hàng đầu, song song với việc điều chỉnh “[keyword]” cho phù hợp.

Lắng nghe cơ thể mình: Chế độ ăn cá nhân hóa là quan trọng nhất

Như đã nói, không có một công thức chung cho tất cả. Cơ thể mỗi người phản ứng khác nhau với bệnh và thực phẩm. Chìa khóa thành công trong việc quản lý dinh dưỡng cho người viêm ruột là học cách “lắng nghe” cơ thể mình.

• Theo dõi triệu chứng: Ghi lại chi tiết những gì bạn ăn và các triệu chứng gặp phải (đau bụng, đầy hơi, số lần đi ngoài, tính chất phân…). Điều này giúp bạn xác định được thực phẩm nào là “kẻ thù” của mình.
• Kiên nhẫn thử nghiệm: Khi bệnh thuyên giảm, hãy thử đưa thực phẩm mới vào một cách từ từ, từng loại một và quan sát phản ứng. Nếu một loại thực phẩm gây khó chịu, hãy tạm dừng và thử lại sau một thời gian.
• Điều chỉnh theo giai đoạn bệnh: Chế độ ăn cần thay đổi giữa giai đoạn bùng phát và giai đoạn thuyên giảm.
• Tham khảo chuyên gia: Đừng ngần ngại tìm đến bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa và đặc biệt là chuyên gia dinh dưỡng lâm sàng có kinh nghiệm về IBD. Họ có thể giúp bạn xây dựng một kế hoạch dinh dưỡng cá nhân hóa, đảm bảo đủ chất và giảm thiểu triệu chứng. Việc này cũng giống như khi ai đó cần tư vấn về [chi phí mổ đứt dây chằng chéo trước], họ sẽ tìm đến chuyên gia về xương khớp.

Giáo sư Lê Văn Bình, chuyên gia tiêu hóa, chia sẻ: “Vai trò của người bệnh trong việc quản lý dinh dưỡng là rất lớn. Chính bạn là người cảm nhận rõ nhất phản ứng của cơ thể. Sự chủ động theo dõi và trao đổi cởi mở với bác sĩ, chuyên gia dinh dưỡng sẽ giúp tìm ra chế độ ăn tối ưu nhất cho riêng bạn.”

Khi nào cần tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên nghiệp?

Mặc dù thông tin về “[keyword]” có thể dễ dàng tìm thấy, việc tự mày mò và áp dụng có thể không đủ hoặc thậm chí gây hại. Bạn nên tìm kiếm sự giúp đỡ từ chuyên gia y tế khi:

• Các triệu chứng nặng nề và kéo dài: Đau bụng dữ dội, tiêu chảy không ngừng, sụt cân nhanh chóng, sốt…
• Không thể duy trì cân nặng khỏe mạnh: Sụt cân nhiều hoặc không tăng cân (ở trẻ em).
• Thiếu hụt dinh dưỡng rõ rệt: Xét nghiệm máu cho thấy thiếu sắt, B12, vitamin D…
• Khó khăn trong việc xác định thực phẩm gây triệu chứng: Nhật ký thực phẩm không giúp ích nhiều.
• Cần tư vấn về chế độ ăn phức tạp: Như chế độ ăn Low-FODMAPs hoặc chế độ ăn kiêng khác.
• Muốn đảm bảo đủ chất dinh dưỡng trong khi vẫn kiểm soát triệu chứng.
• Có biến chứng liên quan đến dinh dưỡng: Loãng xương, thiếu máu nặng…

Chuyên gia dinh dưỡng lâm sàng có thể đánh giá tình trạng dinh dưỡng của bạn, giúp bạn xác định thực phẩm nên ăn và tránh, lên kế hoạch bữa ăn, và tư vấn về việc bổ sung vitamin/khoáng chất. Họ cũng có thể hỗ trợ về mặt tâm lý, giúp bạn đối phó với những khó khăn khi phải kiêng khem nhiều loại thực phẩm.

Giáo sư Lê Văn Bình nhấn mạnh thêm: “Đừng coi thường tác động của dinh dưỡng lên bệnh viêm ruột. Một chuyên gia dinh dưỡng am hiểu về IBD có thể là một tài sản quý giá trong việc quản lý bệnh của bạn. Đôi khi, việc điều chỉnh chế độ ăn đơn giản nhưng đúng đắn có thể mang lại sự khác biệt lớn.” Việc tìm kiếm thông tin y tế đáng tin cậy là rất quan trọng, cho dù đó là về [hình ảnh nấm da đầu ở trẻ em] hay chế độ ăn cho bệnh viêm ruột.

Kết hợp chế độ ăn với lối sống lành mạnh khác

Chế độ ăn uống là quan trọng, nhưng không phải là yếu tố duy nhất ảnh hưởng đến bệnh viêm ruột. Việc kết hợp dinh dưỡng với lối sống lành mạnh khác sẽ giúp bạn quản lý bệnh tốt hơn:

• Kiểm soát căng thẳng (stress): Căng thẳng có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng IBD. Các kỹ thuật giảm stress như thiền, yoga, tập thể dục nhẹ nhàng, hoặc tư vấn tâm lý có thể hữu ích.
• Ngủ đủ giấc: Giấc ngủ đủ và chất lượng giúp cơ thể phục hồi và giảm viêm.
• Tập thể dục đều đặn (vừa sức): Vận động giúp cải thiện sức khỏe tổng thể, giảm căng thẳng và có thể cải thiện chức năng ruột ở một số người. Tuy nhiên, tránh tập luyện quá sức trong giai đoạn bùng phát.
• Tránh hút thuốc lá: Hút thuốc lá là yếu tố nguy cơ chính làm trầm trọng thêm bệnh Crohn và giảm hiệu quả điều trị.

Việc duy trì một lối sống cân bằng, tích cực đóng góp vào việc kiểm soát bệnh viêm ruột, song hành cùng việc chú ý đến “[keyword]”.

Xây dựng thực đơn mẫu cho người viêm ruột

Dưới đây là gợi ý thực đơn mẫu cho người viêm ruột, chia theo hai giai đoạn bùng phát và thuyên giảm. Lưu ý rằng đây chỉ là gợi ý và cần điều chỉnh dựa trên sự dung nạp cá nhân.

Thực đơn mẫu cho giai đoạn bùng phát (ưu tiên dễ tiêu hóa, ít xơ)

• Bữa sáng: Cháo trắng nấu với thịt gà hoặc cá luộc, xay nhuyễn (nếu cần). Hoặc bánh mì trắng nướng khô với một ít bơ (nếu dung nạp).

• Bữa phụ sáng: Chuối chín mềm hoặc táo nấu chín nghiền.

• Bữa trưa: Cơm trắng mềm, súp bí đỏ hoặc cà rốt nấu với thịt nạc băm, cá hấp.

• Bữa phụ chiều: Khoai tây luộc hoặc bí đỏ hấp.

• Bữa tối: Cháo hoặc súp dinh dưỡng nấu với thịt/cá mềm, hoặc trứng chưng.

• Lưu ý: Uống nước lọc, oresol thường xuyên giữa các bữa ăn. Hạn chế ăn quá no mỗi bữa.

Thực đơn mẫu cho giai đoạn thuyên giảm (tăng dần đa dạng và chất xơ)

• Bữa sáng: Cháo yến mạch nấu với nước dùng, hoặc cơm trắng với trứng ốp la/luộc, ăn kèm một ít rau cải nấu chín mềm. Hoặc bánh mì nguyên cám (nếu dung nạp) với bơ và một lát thịt nguội (thịt nạc).

• Bữa phụ sáng: Sữa chua ít đường hoặc sữa thực vật với vài lát chuối hoặc đu đủ chín.

• Bữa trưa: Cơm trắng hoặc gạo lứt (nếu dung nạp), thịt nạc (gà, bò thăn…) luộc/kho nhạt, cá hồi nướng/hấp, rau củ luộc/xào nhẹ (cà rốt, bí ngô, đậu cove…).

• Bữa phụ chiều: Sinh tố (lọc bỏ bã) từ trái cây dễ tiêu hóa (chuối, bơ, dưa hấu), hoặc một chén súp nhỏ.

• Bữa tối: Cơm mềm hoặc quinoa, súp lơ xanh luộc mềm, cá hoặc tôm hấp, đậu phụ sốt cà chua (bỏ hạt cà chua nếu cần).

• Lưu ý: Tiếp tục uống đủ nước. Dần dần thử nghiệm các loại rau củ và trái cây khác nấu chín, gọt vỏ. Quan sát phản ứng của cơ thể khi tăng lượng chất xơ hoặc thêm thực phẩm mới.

Một số câu hỏi thường gặp về chế độ ăn cho người viêm ruột

• Người viêm ruột có nên uống sữa không?
  Trả lời: Tùy thuộc vào khả năng dung nạp lactose. Viêm ruột thường làm giảm enzyme lactase, gây khó tiêu lactose. Nên thử dùng sữa chua (ít đường) hoặc các loại sữa thực vật (sữa hạnh nhân, yến mạch). Nếu uống sữa bò và thấy đầy hơi, tiêu chảy, nên tránh.
• Bị viêm ruột thì ăn trái cây gì?
  Trả lời: Nên ăn trái cây chín mềm, gọt vỏ, bỏ hạt, đặc biệt trong giai đoạn bùng phát. Các loại tốt như chuối, đu đủ, dưa hấu, dưa lưới, bơ, táo nấu chín hoặc nghiền.
• Thịt nào tốt cho người viêm ruột?
  Trả lời: Thịt trắng nạc dễ tiêu hóa hơn, như thịt gà (bỏ da), cá. Nên chế biến bằng cách luộc, hấp, ninh nhừ. Hạn chế thịt đỏ, thịt chế biến sẵn.
• Chất xơ có hoàn toàn xấu cho người viêm ruột không?
  Trả lời: Không. Trong giai đoạn bùng phát nên hạn chế xơ không hòa tan. Trong giai đoạn thuyên giảm, chất xơ hòa tan (từ yến mạch, cà rốt nấu chín, táo nấu chín…) rất có lợi cho hệ vi khuẩn đường ruột và sức khỏe tổng thể. Cần bổ sung từ từ và theo dõi.
• Có cần kiêng tuyệt đối đồ cay nóng không?
  Trả lời: Đồ cay nóng dễ gây kích ứng niêm mạc ruột đang viêm. Nên hạn chế tối đa, đặc biệt khi đang có triệu chứng.
• Uống nước ép trái cây khi bị viêm ruột có tốt không?
  Trả lời: Nước ép nguyên chất có thể quá nhiều đường và không còn chất xơ, có thể làm tăng tiêu chảy. Nên ưu tiên nước lọc, oresol, nước dừa non. Nếu uống nước ép, nên chọn loại đã lọc bã, pha loãng và uống lượng nhỏ, từ các loại trái cây dễ tiêu.
• Làm sao để biết thực phẩm nào mình không dung nạp được?
  Trả lời: Ghi nhật ký thực phẩm và triệu chứng là cách hiệu quả nhất. Ghi lại chi tiết những gì bạn ăn, uống và các triệu chứng xuất hiện sau đó để tìm ra mối liên hệ.

Lời kết

Sống chung với bệnh viêm ruột là một thử thách, và chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý bệnh. Hiểu rõ “[keyword]” và áp dụng một chế độ ăn phù hợp với tình trạng bệnh và sự dung nạp của bản thân sẽ giúp bạn giảm thiểu các triệu chứng khó chịu, phục hồi sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống. Hãy nhớ rằng, không có một chế độ ăn duy nhất cho tất cả mọi người. Hãy kiên nhẫn lắng nghe cơ thể mình, thử nghiệm một cách thận trọng, và quan trọng nhất, hãy tìm kiếm sự tư vấn và hỗ trợ từ bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa và chuyên gia dinh dưỡng lâm sàng. Họ là những người có kiến thức và kinh nghiệm để giúp bạn xây dựng kế hoạch dinh dưỡng tối ưu nhất. Đừng ngần ngại đặt câu hỏi cho các chuyên gia y tế để được hỗ trợ tốt nhất trên hành trình chăm sóc sức khỏe đường ruột của bạn.