Mắt bị đỏ 1 bên và ngứa: Dấu hiệu gì đang xảy ra và cần làm gì?

Chào bạn, có bao giờ bạn thức dậy và thấy một bên mắt của mình bỗng nhiên đỏ hoe, kèm theo cảm giác ngứa ngáy khó chịu không? Tình trạng Mắt Bị đỏ 1 Bên Và Ngứa này không hề hiếm gặp, nhưng lại khiến nhiều người lo lắng không biết nguyên nhân là gì và liệu có nguy hiểm hay không. Đôi mắt là cửa sổ tâm hồn, là bộ phận cực kỳ nhạy cảm và quan trọng, nên bất kỳ thay đổi bất thường nào cũng cần được chúng ta chú ý. Hôm nay, với vai trò là một chuyên gia bệnh lý, tôi sẽ cùng bạn “vén màn” bí ẩn đằng sau triệu chứng này, giúp bạn hiểu rõ hơn về những gì đang diễn ra với đôi mắt của mình và biết cách chăm sóc đúng đắn nhé. Đừng vội lo lắng quá, chúng ta sẽ đi từng bước một để giải mã vấn đề này. Cũng giống như việc theo dõi các dấu hiệu sức khỏe khác trong cơ thể, chẳng hạn như 7 dấu hiệu cảnh báo đột quỵ sắp xảy ra trước một tuần, việc nhận biết sớm các triệu chứng ở mắt có ý nghĩa rất lớn trong việc bảo vệ thị lực và sức khỏe tổng thể của bạn.

Tại sao mắt bị đỏ 1 bên và ngứa? Các nguyên nhân phổ biến

Khi mắt bị đỏ và ngứa, đó thường là dấu hiệu cho thấy có một phản ứng viêm hoặc kích ứng đang xảy ra ở bề mặt nhãn cầu hoặc mí mắt. Việc chỉ xảy ra ở một bên mắt có thể giúp chúng ta khoanh vùng nguyên nhân dễ dàng hơn, thường liên quan đến tác nhân từ môi trường bên ngoài tác động cục bộ hoặc một vấn đề tại chỗ ở mắt đó. Có vô vàn lý do dẫn đến tình trạng mắt bị đỏ 1 bên và ngứa, từ những nguyên nhân rất đơn giản mà ai cũng có thể gặp phải, cho đến những vấn đề y tế cần sự can thiệp chuyên sâu hơn. Hiểu rõ các nguyên nhân tiềm ẩn sẽ giúp bạn có cái nhìn đúng đắn và không hoang mang khi gặp phải triệu chứng này.

Dị ứng – Thủ phạm quen mặt

Dị ứng mắt, hay còn gọi là viêm kết mạc dị ứng, là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra cảm giác ngứa và đỏ mắt. Hệ miễn dịch của cơ thể phản ứng quá mức với các tác nhân vô hại trong môi trường, gọi là dị nguyên.

• Cái gì gây dị ứng? Đó có thể là phấn hoa, bụi nhà, lông vật nuôi, nấm mốc, hoặc thậm chí là các sản phẩm mỹ phẩm, nước hoa, hay dung dịch kính áp tròng.
• Tại sao lại ngứa? Khi dị nguyên tiếp xúc với mắt, các tế bào trong mắt giải phóng histamine và các chất hóa học khác, gây ra phản ứng viêm, giãn mạch (làm mắt đỏ) và kích thích các đầu dây thần kinh cảm giác (gây ngứa). Cảm giác ngứa do dị ứng thường rất đặc trưng, khiến bạn chỉ muốn dụi mắt liên tục.
• Tại sao chỉ 1 bên? Đôi khi, dị nguyên chỉ tiếp xúc với một bên mắt nhiều hơn, ví dụ như khi bạn chỉ dụi một bên mắt sau khi chạm vào vật nuôi, hoặc khi gió đưa phấn hoa bay vào một bên mắt. Điều này giải thích vì sao tình trạng mắt bị đỏ 1 bên và ngứa lại xảy ra, thay vì cả hai mắt.
• Triệu chứng đi kèm: Ngoài đỏ và ngứa, bạn có thể thấy mắt bị chảy nước mắt trong suốt, cảm giác cộm như có hạt sạn trong mắt, và đôi khi sưng nhẹ mí mắt.
  Hình ảnh minh họa mắt bị đỏ và ngứa do dị ứng với phấn hoa, bụi bẩn

Viêm kết mạc – Khi “đau mắt” ghé thăm một bên

Viêm kết mạc (hay còn gọi là đau mắt đỏ) là tình trạng viêm lớp màng mỏng trong suốt phủ lên lòng trắng của mắt và mặt trong mí mắt (kết mạc). Bệnh này rất phổ biến và dễ lây lan.

• Nguyên nhân: Chủ yếu do virus hoặc vi khuẩn, đôi khi do nấm hoặc chất kích ứng.
• Tại sao chỉ 1 bên? Viêm kết mạc thường bắt đầu ở một mắt và sau đó có thể lây sang mắt còn lại. Giai đoạn đầu của bệnh thường chỉ ảnh hưởng đến một bên, gây ra triệu chứng mắt bị đỏ 1 bên và ngứa, chảy nước mắt hoặc ghèn.
• Viêm kết mạc do virus: Thường gây chảy nước mắt trong nhiều, cảm giác cộm, và đôi khi có thể kèm theo triệu chứng cảm cúm (sổ mũi, đau họng). Cảm giác ngứa có thể không dữ dội bằng dị ứng.
• Viêm kết mạc do vi khuẩn: Thường gây chảy ghèn màu vàng hoặc xanh lá, đặc biệt là vào buổi sáng làm dính cứng mí mắt. Mắt đỏ và cảm giác cộm, ngứa rát cũng rõ rệt.
• Mức độ lây lan: Viêm kết mạc, đặc biệt là do virus và vi khuẩn, lây rất nhanh qua tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp (chạm vào mắt sau khi chạm vào bề mặt có mầm bệnh, dùng chung khăn mặt).

Khô mắt – Không chỉ là thiếu nước mắt

Hội chứng khô mắt xảy ra khi mắt không sản xuất đủ nước mắt chất lượng tốt để bôi trơn và nuôi dưỡng bề mặt nhãn cầu. Điều này dẫn đến cảm giác khó chịu, cộm rát, và paradoxically là chảy nước mắt quá mức (phản xạ).

• Tại sao gây đỏ và ngứa? Khi mắt bị khô, bề mặt giác mạc và kết mạc không được bôi trơn đầy đủ, gây ma sát và kích ứng. Tình trạng viêm nhẹ mãn tính có thể xảy ra, làm cho mắt đỏ và ngứa.
• Tại sao chỉ 1 bên? Mặc dù khô mắt thường ảnh hưởng đến cả hai mắt, nhưng đôi khi triệu chứng có thể nặng hơn ở một bên do nhiều yếu tố, ví dụ như tư thế ngủ, luồng gió từ quạt/điều hòa chỉ thổi vào một bên mặt, hoặc cách sử dụng thiết bị điện tử. Điều này có thể khiến bạn cảm nhận triệu chứng mắt bị đỏ 1 bên và ngứa rõ rệt hơn.
• Các yếu tố nguy cơ: Tuổi tác, sử dụng máy tính/điện thoại nhiều, đeo kính áp tròng, thay đổi nội tiết tố (phụ nữ), một số loại thuốc, và các bệnh lý toàn thân. Hiểu về các yếu tố nguy cơ trong cơ thể giúp bạn chủ động hơn trong việc chăm sóc sức khỏe. Tương tự như việc nhận biết các yếu tố ảnh hưởng đến chế độ ăn cho người bệnh gout, việc điều chỉnh lối sống và chế độ sinh hoạt đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát triệu chứng khô mắt.

Có vật lạ trong mắt – Cái “dằm” khó chịu

Đơn giản chỉ là một hạt bụi nhỏ, một sợi mi rụng, hay một mẩu côn trùng lọt vào mắt cũng đủ sức gây ra phản ứng dữ dội.

• Tại sao gây đỏ và ngứa? Vật lạ cọ xát lên bề mặt nhãn cầu và mặt trong mí mắt, gây kích ứng cơ học. Cơ thể phản ứng bằng cách tăng tiết nước mắt để cố gắng rửa trôi vật lạ, đồng thời các mạch máu ở kết mạc giãn ra gây đỏ mắt. Cảm giác ngứa và cộm rất rõ rệt.
• Tại sao chỉ 1 bên? Rõ ràng là vật lạ chỉ có thể lọt vào một mắt tại một thời điểm. Đây là nguyên nhân rất thường gặp dẫn đến tình trạng mắt bị đỏ 1 bên và ngứa đột ngột.
• Cần làm gì ngay? Không được dụi mắt! Dụi mắt có thể khiến vật lạ cắm sâu hơn hoặc làm trầy xước giác mạc. Hãy thử chớp mắt liên tục hoặc dùng nước mắt nhân tạo/nước muối sinh lý để rửa trôi. Nếu không ra hoặc cảm giác vẫn còn, cần đi khám ngay.

Lẹo hoặc Chắp – Nốt sưng đáng ghét ở mí mắt

Lẹo và chắp là hai tình trạng viêm nhiễm ở mí mắt, trông khá giống nhau nhưng có nguyên nhân và cách xử lý hơi khác biệt.

• Lẹo: Là tình trạng nhiễm trùng cấp tính do vi khuẩn (thường là tụ cầu) ở tuyến dầu hoặc nang lông mi ở rìa mí mắt. Lẹo thường sưng đỏ, đau và có thể có mủ trắng ở đỉnh.
• Chắp: Là tình trạng tắc nghẽn và viêm mãn tính của tuyến dầu (tuyến Meibomian) nằm bên trong mí mắt. Chắp thường là một khối sưng không đau, cứng hơn lẹo.
• Tại sao gây đỏ và ngứa (ở một bên)? Cả lẹo và chắp đều gây viêm tại chỗ ở mí mắt. Vùng da và kết mạc xung quanh nốt viêm sẽ bị đỏ và sưng. Cảm giác ngứa ngáy, cộm và khó chịu là do tình trạng viêm và sưng tấy này. Vì thường chỉ xuất hiện một hoặc vài nốt ở một mí mắt, nên triệu chứng mắt bị đỏ 1 bên và ngứa là điều dễ hiểu.

Viêm bờ mi – Bờ mi sưng đỏ, ngứa ngáy

Viêm bờ mi là tình trạng viêm mãn tính dọc theo rìa mí mắt, nơi có lông mi. Có hai dạng chính: viêm bờ mi trước (ảnh hưởng đến vùng da ngoài ở chân lông mi) và viêm bờ mi sau (ảnh hưởng đến các tuyến dầu Meibomian bên trong mí mắt).

• Nguyên nhân: Thường liên quan đến vi khuẩn, nấm, hoặc các bệnh lý da khác như viêm da tiết bã.
• Tại sao gây đỏ và ngứa (ở một bên)? Tình trạng viêm ở bờ mi gây sưng, đỏ, ngứa rát và đóng vảy nhờn ở chân lông mi. Đôi khi triệu chứng chỉ nổi bật ở một bên mắt, dẫn đến cảm giác mắt bị đỏ 1 bên và ngứa. Viêm bờ mi thường đi kèm với khô mắt.
• Triệu chứng khác: Cảm giác cộm, rát, chảy nước mắt, nhạy cảm với ánh sáng, lông mi bị rụng hoặc mọc lệch.
• Tính chất mãn tính: Viêm bờ mi thường là một tình trạng kéo dài, cần được chăm sóc và vệ sinh mí mắt thường xuyên để kiểm soát triệu chứng.

Sử dụng kính áp tròng không đúng cách

Những người đeo kính áp tròng rất dễ gặp phải tình trạng mắt bị đỏ 1 bên và ngứa nếu không tuân thủ các quy tắc vệ sinh và sử dụng.

• Nguyên nhân: Đeo kính quá lâu, vệ sinh kính không sạch, sử dụng dung dịch hết hạn, đeo kính khi mắt bị khô/kích ứng, hoặc đeo kính khi ngủ.
• Tại sao gây đỏ và ngứa (ở một bên)? Kính áp tròng bẩn hoặc không phù hợp có thể tích tụ vi khuẩn, protein và các chất cặn bã, gây kích ứng và viêm nhiễm bề mặt mắt. Đôi khi bạn chỉ sử dụng hoặc vệ sinh một bên kính không tốt bằng bên còn lại, hoặc có vật lạ lọt vào giữa kính và mắt ở một bên, dẫn đến triệu chứng chỉ xảy ra ở một mắt.
• Nguy cơ: Sử dụng kính áp tròng không đúng cách có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng hơn như viêm loét giác mạc, đe dọa thị lực.

Các nguyên nhân ít gặp hơn

Ngoài các nguyên nhân phổ biến kể trên, tình trạng mắt bị đỏ 1 bên và ngứa đôi khi có thể do:

• Viêm màng bồ đào (Uveitis): Tình trạng viêm lớp giữa của mắt (màng bồ đào), có thể gây đỏ, đau, nhạy cảm ánh sáng và giảm thị lực. Ngứa không phải triệu chứng chính nhưng có thể có.
• Viêm giác mạc: Viêm lớp trong suốt phía trước mắt (giác mạc). Có thể do nhiễm trùng (vi khuẩn, virus, nấm, ký sinh trùng) hoặc không nhiễm trùng (khô mắt nặng, chấn thương). Gây đau, đỏ, nhạy cảm ánh sáng, nhìn mờ. Ngứa có thể đi kèm.
• Glôcôm góc đóng cấp tính: Tình trạng tăng áp lực đột ngột bên trong mắt. Cực kỳ nghiêm trọng, gây đau dữ dội, đỏ mắt, nhìn mờ đột ngột, quầng sáng quanh đèn, buồn nôn/nôn. Ngứa không phải triệu chứng chính và thường đi kèm với đau rất nhiều.
• Chấn thương mắt nhẹ: Bị va đập nhẹ, hoặc cành cây quẹt vào mắt có thể gây đỏ và cảm giác ngứa/cộm.

Khi nào cần đi khám bác sĩ về tình trạng mắt bị đỏ 1 bên và ngứa?

Tình trạng mắt bị đỏ 1 bên và ngứa có thể do nhiều nguyên nhân, phần lớn là không quá nguy hiểm và có thể tự khỏi hoặc cải thiện với chăm sóc cơ bản. Tuy nhiên, có những dấu hiệu cho thấy bạn không nên chủ quan mà cần đi khám bác sĩ mắt ngay lập tức để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

• Câu trả lời ngắn gọn: Bạn cần đi khám bác sĩ mắt khi tình trạng mắt đỏ và ngứa kéo dài, không cải thiện sau vài ngày chăm sóc tại nhà, hoặc khi xuất hiện các triệu chứng nặng như đau nhiều, nhìn mờ, nhạy cảm ánh sáng, hoặc có ghèn đặc.

Trong y học, việc nhận biết các dấu hiệu bất thường và tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên nghiệp là vô cùng quan trọng. Tương tự như khi bạn nhận thấy bị nổi hạch ở nách và cần được kiểm tra, mọi sự thay đổi không giải thích được trên cơ thể đều cần được xem xét một cách nghiêm túc.

Những dấu hiệu “cờ đỏ” không được bỏ qua

Nếu tình trạng mắt bị đỏ 1 bên và ngứa của bạn đi kèm với bất kỳ dấu hiệu nào sau đây, hãy đi khám mắt càng sớm càng tốt:

• Đau mắt dữ dội: Cảm giác đau nhói hoặc đau sâu bên trong mắt, không chỉ là cộm rát.
• Thay đổi thị lực đột ngột: Mắt nhìn mờ đi, nhìn đôi, hoặc mất một phần thị trường.
• Nhạy cảm nghiêm trọng với ánh sáng (sợ sáng): Cảm thấy rất khó chịu khi ra ngoài ánh sáng, thậm chí ánh sáng đèn trong nhà cũng làm bạn nheo mắt.
• Có ghèn đặc màu vàng hoặc xanh: Đặc biệt nếu mí mắt bị dính chặt vào buổi sáng, đây có thể là dấu hiệu nhiễm trùng vi khuẩn.
• Mắt lồi bất thường: Một bên mắt trông như bị đẩy ra ngoài so với bên kia.
• Đồng tử có hình dạng hoặc kích thước khác thường: Hoặc hai đồng tử không đều nhau.
• Xuất hiện quầng sáng quanh đèn: Dấu hiệu có thể của tăng nhãn áp cấp tính.
• Sưng đỏ nhiều ở mí mắt hoặc vùng da xung quanh mắt: Lan rộng hoặc rất đau khi chạm vào.
• Cảm giác có vật gì đó cắm sâu trong mắt: Mà bạn không thể lấy ra.
• Đỏ mắt sau chấn thương: Dù là chấn thương nhẹ.
• Đã thử các biện pháp chăm sóc tại nhà nhưng không cải thiện sau 24-48 giờ.
• Bạn đang đeo kính áp tròng và xuất hiện các triệu chứng này.
• Bạn có các bệnh lý nền khác có thể ảnh hưởng đến mắt (ví dụ: bệnh tự miễn, tiểu đường).

Nếu không có các dấu hiệu nguy hiểm này, bạn có thể thử các biện pháp chăm sóc tại nhà trong 1-2 ngày. Tuy nhiên, nếu triệu chứng vẫn tiếp diễn hoặc tệ hơn, tốt nhất là nên đi khám để có chẩn đoán chính xác.

Chẩn đoán tình trạng mắt bị đỏ 1 bên và ngứa diễn ra như thế nào?

Khi bạn đến gặp bác sĩ mắt (bác sĩ nhãn khoa) để kiểm tra tình trạng mắt bị đỏ 1 bên và ngứa, bác sĩ sẽ thực hiện một quy trình thăm khám để tìm ra nguyên nhân chính xác. Quá trình này thường đơn giản và không gây đau đớn.

• Câu trả lời ngắn gọn: Bác sĩ sẽ hỏi bạn về các triệu chứng, tiền sử bệnh, sau đó tiến hành thăm khám mắt kỹ lưỡng bằng các dụng cụ chuyên khoa để xác định nguyên nhân gây đỏ và ngứa một bên mắt.

Việc chẩn đoán chính xác là chìa khóa để điều trị hiệu quả. Nó giống như việc tìm ra nguồn gốc của vấn đề khi bạn gặp phải một điều khó hiểu trong cuộc sống hay sức khỏe, chẳng hạn như việc hiểu rõ xương quai xanh là gì để biết bộ phận đó có chức năng gì và khi nào nó có vấn đề. Đối với mắt, sự chính xác trong chẩn đoán lại càng quan trọng hơn.

Bác sĩ sẽ hỏi gì bạn?

Bác sĩ sẽ bắt đầu bằng cách hỏi bạn rất kỹ về các triệu chứng:

• Triệu chứng bắt đầu từ khi nào? Có đột ngột không?
• Chỉ bị ở một bên mắt hay cả hai? Bên nào bị trước?
• Cảm giác ngứa như thế nào? Ngứa nhiều hơn hay đỏ nhiều hơn?
• Có đau không? Đau nhiều hay ít? Đau ở đâu?
• Thị lực có bị ảnh hưởng không? Nhìn có mờ không?
• Có chảy nước mắt hay ghèn không? Màu sắc, tính chất ghèn?
• Có nhạy cảm với ánh sáng không?
• Có cảm giác cộm, rát, hay có vật lạ trong mắt không?
• Bạn có tiền sử dị ứng không?
• Bạn có đeo kính áp tròng không? Vệ sinh và thời gian đeo thế nào?
• Bạn có sử dụng thuốc nhỏ mắt nào gần đây không?
• Bạn có tiếp xúc với hóa chất, khói bụi, hoặc người bị đau mắt đỏ không?
• Bạn có các bệnh lý nền nào khác không (tiểu đường, bệnh tự miễn, các vấn đề về da…)?
• Bạn có sử dụng thuốc nào đang uống không?

Những thông tin này giúp bác sĩ định hướng nguyên nhân ban đầu.

Các bước thăm khám cơ bản

Sau khi hỏi bệnh sử, bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám trực tiếp:

• Kiểm tra thị lực: Đọc bảng chữ cái để đánh giá thị lực hiện tại của bạn.
• Kiểm tra bên ngoài mắt: Quan sát mí mắt, bờ mi, kết mạc (lòng trắng) và giác mạc (tròng đen) bằng mắt thường hoặc đèn pin nhỏ. Bác sĩ sẽ tìm kiếm các dấu hiệu sưng, đỏ, tiết dịch, vảy nhờn ở bờ mi, hoặc các bất thường khác.
• Sử dụng đèn sinh hiển vi (slit lamp): Đây là dụng cụ quan trọng nhất. Bạn sẽ đặt cằm lên giá đỡ và trán tì vào thanh ngang. Bác sĩ sẽ dùng đèn này chiếu một khe sáng hẹp vào mắt bạn và quan sát dưới kính hiển vi. Điều này giúp bác sĩ nhìn rõ các cấu trúc nhỏ nhất ở phần trước của mắt như kết mạc, giác mạc, tiền phòng, mống mắt, thể thủy tinh… để phát hiện viêm, tổn thương, vật lạ, hoặc các dấu hiệu bệnh lý khác.
  Hình ảnh minh họa bác sĩ mắt đang sử dụng đèn sinh hiển vi để khám mắt cho bệnh nhân
• Nhuộm Fluorescein: Đôi khi, bác sĩ có thể nhỏ một giọt thuốc nhuộm màu vàng vào mắt bạn. Thuốc này sẽ bám vào bất kỳ vùng nào trên giác mạc bị tổn thương hoặc trầy xước, giúp bác sĩ nhìn rõ hơn dưới ánh sáng xanh của đèn sinh hiển vi.
• Kiểm tra phản xạ đồng tử: Chiếu sáng vào mắt để xem đồng tử có phản ứng bình thường không.

Có cần xét nghiệm đặc biệt không?

Trong đa số trường hợp mắt bị đỏ 1 bên và ngứa do các nguyên nhân phổ biến như dị ứng, viêm kết mạc nhẹ, hoặc khô mắt, việc thăm khám lâm sàng là đủ để bác sĩ đưa ra chẩn đoán và hướng điều trị.

Tuy nhiên, trong một số trường hợp đặc biệt (ví dụ: nghi ngờ nhiễm trùng nặng, viêm giác mạc, hoặc các bệnh lý phức tạp), bác sĩ có thể yêu cầu thêm các xét nghiệm:

• Lấy mẫu bệnh phẩm: Dùng tăm bông nhẹ nhàng lấy một ít dịch tiết (ghèn) từ mắt để gửi đi xét nghiệm tìm vi khuẩn, virus hoặc nấm.
• Xét nghiệm dị ứng: Nếu nghi ngờ dị ứng nặng, bác sĩ có thể đề nghị bạn đi khám chuyên khoa dị ứng để làm test da hoặc xét nghiệm máu tìm dị nguyên.
• Đo nhãn áp: Nếu nghi ngờ glôcôm, bác sĩ sẽ đo áp lực bên trong mắt.
• Khám phần sau nhãn cầu: Nếu cần đánh giá viêm màng bồ đào hoặc các vấn đề ở võng mạc, bác sĩ sẽ nhỏ thuốc giãn đồng tử và khám phần sau mắt.

Quy trình chẩn đoán được thiết kế để xác định chính xác nguyên nhân gây ra triệu chứng của bạn, từ đó đưa ra phác đồ điều trị phù hợp nhất.

Điều trị mắt bị đỏ 1 bên và ngứa ra sao? Tùy thuộc nguyên nhân!

Không có một loại thuốc “thần kỳ” nào dùng chung cho mọi trường hợp mắt bị đỏ 1 bên và ngứa. Việc điều trị hoàn toàn phụ thuộc vào nguyên nhân được chẩn đoán. Đó là lý do vì sao việc đi khám bác sĩ để xác định đúng “kẻ gây rối” là rất quan trọng.

• Câu trả lời ngắn gọn: Điều trị mắt đỏ và ngứa một bên bao gồm các biện pháp chăm sóc tại nhà và sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ, tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh như dị ứng, nhiễm trùng, khô mắt hay vật lạ.

Việc điều trị theo đúng nguyên nhân không chỉ giúp giải quyết triệu chứng nhanh chóng mà còn ngăn ngừa các biến chứng tiềm ẩn. Tương tự như khi bạn phải tuân thủ chế độ ăn cho người bệnh gout để kiểm soát bệnh, việc tuân thủ phác đồ điều trị mắt là chìa khóa để phục hồi sức khỏe đôi mắt.

Điều trị theo nguyên nhân cụ thể

Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến tùy thuộc vào nguyên nhân:

• Do dị ứng:

  • Tránh tiếp xúc với dị nguyên: Đây là biện pháp quan trọng nhất. Giữ nhà cửa sạch sẽ, đóng cửa sổ khi có phấn hoa, tránh xa vật nuôi nếu bị dị ứng lông, sử dụng máy lọc không khí…
  • Thuốc nhỏ mắt kháng histamine: Giúp giảm ngứa nhanh chóng.
  • Thuốc nhỏ mắt ổn định tế bào mast: Ngăn chặn giải phóng histamine, dùng thường xuyên để phòng ngừa.
  • Thuốc nhỏ mắt chống viêm: Có thể dùng corticosteroid (cần kê đơn và theo dõi chặt chẽ của bác sĩ) hoặc NSAIDs trong trường hợp nặng.
  • Nước mắt nhân tạo: Giúp rửa trôi dị nguyên và làm dịu bề mặt mắt.
  • Thuốc kháng histamine dạng uống: Nếu các triệu chứng dị ứng toàn thân khác (sổ mũi, hắt hơi) cũng xuất hiện.

• Do viêm kết mạc (virus/vi khuẩn):

  • Do virus: Hiện chưa có thuốc đặc trị virus gây viêm kết mạc. Điều trị chủ yếu là hỗ trợ:
    • Nước mắt nhân tạo: Giúp làm dịu và rửa trôi ghèn/nước mắt.
    • Chườm lạnh: Giúp giảm sưng và khó chịu.
    • Vệ sinh mắt: Dùng gạc sạch thấm nước ấm lau nhẹ ghèn.
    • Quan trọng: Ngăn ngừa lây lan bằng cách rửa tay thường xuyên, không dụi mắt, không dùng chung khăn mặt, gối.
  • Do vi khuẩn:
    • Thuốc nhỏ mắt hoặc thuốc mỡ kháng sinh: Bác sĩ sẽ kê đơn loại kháng sinh phù hợp. Cần dùng đủ liều và đúng thời gian chỉ định.
    • Vệ sinh mắt: Tương tự như viêm kết mạc do virus.

• Do khô mắt:

  • Nước mắt nhân tạo: Sử dụng thường xuyên, có thể dùng nhiều lần trong ngày. Có nhiều loại với độ đặc khác nhau.
  • Thuốc nhỏ mắt kê đơn: Bác sĩ có thể kê các loại thuốc giúp tăng cường sản xuất nước mắt hoặc giảm viêm.
  • Nút điểm lệ (punctal plugs): Một thủ thuật nhỏ giúp chặn đường thoát nước mắt, giữ nước mắt ở lại trên bề mặt nhãn cầu lâu hơn.
  • Chườm ấm và massage mí mắt: Đặc biệt hữu ích với viêm bờ mi sau/rối loạn tuyến Meibomian.
  • Điều chỉnh môi trường: Sử dụng máy tạo độ ẩm, tránh gió quạt/điều hòa thổi trực tiếp vào mắt.
  • Thay đổi lối sống: Hạn chế thời gian nhìn màn hình, chớp mắt thường xuyên hơn, uống đủ nước, bổ sung Omega-3.

• Do có vật lạ trong mắt:

  • Rửa trôi: Sử dụng nước mắt nhân tạo hoặc nước muối sinh lý.
  • Gắp vật lạ: Nếu không tự ra, bác sĩ sẽ dùng dụng cụ chuyên biệt để gắp vật lạ ra khỏi mắt.
  • Điều trị sau khi lấy vật lạ: Có thể cần dùng thuốc nhỏ mắt kháng sinh để phòng ngừa nhiễm trùng nếu giác mạc bị trầy xước.

• Do Lẹo hoặc Chắp:

  • Chườm ấm: Đặt khăn ấm (không quá nóng) lên mí mắt 5-10 phút, vài lần mỗi ngày. Giúp thông tuyến dầu bị tắc.
  • Massage nhẹ mí mắt: Sau khi chườm ấm.
  • Vệ sinh mí mắt: Sử dụng dung dịch vệ sinh mí mắt chuyên dụng hoặc nước muối sinh lý pha loãng.
  • Thuốc mỡ kháng sinh: Bác sĩ có thể kê đơn để điều trị lẹo nhiễm trùng.
  • Tiểu phẫu hoặc tiêm Steroid: Nếu lẹo/chắp to, không tự khỏi, bác sĩ có thể rạch nhỏ để dẫn lưu mủ (lẹo) hoặc tiêm steroid để giảm viêm (chắp).

• Do Viêm bờ mi:

  • Vệ sinh mí mắt hàng ngày: Đây là nền tảng của điều trị. Dùng nước ấm và dầu gội trẻ em pha loãng hoặc dung dịch vệ sinh mí mắt chuyên dụng để làm sạch vảy nhờn ở chân lông mi. Chườm ấm cũng rất quan trọng.
  • Thuốc kháng sinh: Dạng thuốc mỡ hoặc thuốc uống trong trường hợp nhiễm trùng nặng.
  • Thuốc chống viêm: Dạng thuốc nhỏ mắt hoặc thuốc uống.

• Do sử dụng kính áp tròng sai cách:

  • Ngừng đeo kính áp tròng: Cho đến khi mắt hồi phục hoàn toàn.
  • Khám bác sĩ mắt: Để loại trừ các biến chứng như viêm loét giác mạc.
  • Điều chỉnh cách sử dụng/vệ sinh kính áp tròng: Theo hướng dẫn của bác sĩ.

Đối với các nguyên nhân ít gặp hơn như viêm màng bồ đào, viêm giác mạc, glôcôm…, việc điều trị sẽ phức tạp hơn và cần sự can thiệp chuyên sâu của bác sĩ chuyên khoa mắt. Tuyệt đối không tự ý chẩn đoán và điều trị các trường hợp này.

Trong mọi trường hợp, điều quan trọng là không được tự ý mua thuốc nhỏ mắt (đặc biệt là các loại chứa corticoid) để sử dụng khi chưa có chỉ định của bác sĩ. Sử dụng thuốc không đúng có thể làm tình trạng tệ hơn, che lấp triệu chứng, hoặc gây ra các tác dụng phụ nguy hiểm.

Làm thế nào để chăm sóc và phòng ngừa tình trạng mắt bị đỏ 1 bên và ngứa tại nhà?

Khi bạn gặp phải tình trạng mắt bị đỏ 1 bên và ngứa do các nguyên nhân nhẹ (như dị ứng nhẹ, khô mắt thoáng qua, hoặc chỉ là kích ứng tạm thời), có một số biện pháp đơn giản tại nhà có thể giúp làm dịu triệu chứng và hỗ trợ quá trình hồi phục. Bên cạnh đó, việc thực hiện tốt các biện pháp phòng ngừa sẽ giúp giảm đáng kể nguy cơ tái phát.

• Câu trả lời ngắn gọn: Chăm sóc tại nhà bao gồm vệ sinh mắt nhẹ nhàng, sử dụng nước mắt nhân tạo hoặc chườm ấm/lạnh. Phòng ngừa bao gồm tránh dị nguyên, vệ sinh cá nhân tốt, chăm sóc mắt đúng cách, đặc biệt khi sử dụng kính áp tròng hoặc làm việc với màn hình máy tính.

Việc chủ động chăm sóc và phòng ngừa không chỉ áp dụng cho mắt mà còn cho sức khỏe tổng thể. Giống như việc hiểu rõ tầm quan trọng của việc chăm sóc van tim trong trường hợp hở van 3 lá 3/4, sự chủ động trong việc phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh.

Các biện pháp giảm triệu chứng tạm thời

Nếu triệu chứng không quá nghiêm trọng và bạn đang chờ đợi đi khám hoặc đã được bác sĩ hướng dẫn chăm sóc ban đầu, bạn có thể áp dụng các cách sau:

• Chườm ấm hoặc lạnh:
  • Chườm lạnh: Thường hiệu quả với ngứa do dị ứng hoặc sưng. Dùng khăn sạch nhúng nước lạnh hoặc bọc đá viên trong khăn sạch, đắp nhẹ nhàng lên mắt bị ảnh hưởng trong vài phút.
  • Chườm ấm: Tốt cho viêm bờ mi, lẹo, chắp hoặc khô mắt do rối loạn tuyến dầu. Dùng khăn sạch nhúng nước ấm (không quá nóng, vắt khô bớt nước), đắp lên mí mắt trong 5-10 phút, vài lần mỗi ngày.
• Sử dụng nước mắt nhân tạo: Đây là “người bạn” tuyệt vời giúp làm dịu mắt, rửa trôi các chất gây kích ứng hoặc dị nguyên, và bổ sung độ ẩm cho mắt khô. Bạn có thể mua không cần kê đơn. Chọn loại không chứa chất bảo quản nếu bạn dùng thường xuyên.
• Vệ sinh mắt nhẹ nhàng: Nếu có ghèn hoặc vảy nhờn ở mí mắt, dùng gạc sạch (hoặc bông tẩy trang) thấm nước ấm hoặc nước muối sinh lý để lau nhẹ nhàng từ gốc lông mi ra ngoài. Luôn dùng miếng gạc mới cho mỗi lần lau và cho mỗi mắt (để tránh lây nhiễm nếu có).
• Tránh dụi mắt: Dù ngứa đến đâu, cố gắng đừng dụi mắt. Việc dụi mắt chỉ làm tình trạng viêm và kích ứng nặng thêm, thậm chí có thể làm trầy xước giác mạc hoặc đưa vi khuẩn từ tay vào mắt.

[Checklist: Những việc cần làm khi mắt bị đỏ 1 bên và ngứa (tại nhà)]

• Rửa sạch tay trước khi chạm vào mắt.
• Thử chườm ấm hoặc lạnh tùy theo cảm giác và nguyên nhân nghi ngờ.
• Sử dụng nước mắt nhân tạo để làm dịu và rửa mắt.
• Vệ sinh mí mắt nhẹ nhàng nếu có ghèn hoặc vảy.
• Tuyệt đối không dụi mắt.
• Tạm ngừng đeo kính áp tròng (nếu có).
• Tránh trang điểm mắt.
• Hạn chế thời gian nhìn màn hình điện tử.
• Theo dõi triệu chứng.
• Nếu triệu chứng nặng lên hoặc xuất hiện dấu hiệu “cờ đỏ”, đi khám bác sĩ ngay.

Những lưu ý quan trọng khi chăm sóc mắt và phòng ngừa

Để bảo vệ đôi mắt và giảm nguy cơ tái phát tình trạng mắt bị đỏ 1 bên và ngứa cũng như các vấn đề về mắt khác, hãy ghi nhớ:

• Vệ sinh tay thường xuyên: Đây là nguyên tắc vàng. Rửa tay sạch bằng xà phòng và nước là cách hiệu quả nhất để ngăn ngừa lây lan vi khuẩn, virus đến mắt.
• Không dụi mắt: Lặp lại lần nữa vì điều này rất quan trọng!
• Không dùng chung đồ dùng cá nhân liên quan đến mắt: Khăn mặt, kính mắt, thuốc nhỏ mắt, đồ trang điểm mắt… là những vật dụng riêng tư, không nên dùng chung để tránh lây nhiễm.
• Chăm sóc kính áp tròng đúng cách: Tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn của bác sĩ về vệ sinh, bảo quản, và thời gian đeo kính. Không đeo kính áp tròng khi ngủ trừ khi đó là loại chuyên dụng được bác sĩ cho phép. Thay hộp đựng kính định kỳ.
• Vệ sinh mí mắt hàng ngày: Đối với những người có tiền sử viêm bờ mi hoặc khô mắt, việc làm sạch mí mắt hàng ngày với dung dịch chuyên dụng hoặc nước ấm pha loãng dầu gội trẻ em giúp loại bỏ vảy nhờn và vi khuẩn.
• Tránh tiếp xúc với dị nguyên: Nếu bạn biết mình bị dị ứng, cố gắng hạn chế tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng. Đóng cửa sổ khi trời nhiều gió hoặc mùa phấn hoa, sử dụng ga trải giường chống bụi, vệ sinh nhà cửa thường xuyên.
• Bảo vệ mắt khỏi môi trường: Đeo kính râm khi ra nắng, đeo kính bảo hộ khi làm việc trong môi trường nhiều bụi, gió, hóa chất.
• Nghỉ ngơi cho mắt khi làm việc với màn hình: Tuân thủ quy tắc 20-20-20: Cứ sau 20 phút làm việc, nhìn ra xa 20 feet (khoảng 6 mét) trong ít nhất 20 giây. Điều này giúp mắt được thư giãn và chớp mắt thường xuyên hơn, giảm khô mắt.
• Chế độ ăn uống lành mạnh: Một chế độ ăn giàu Omega-3, vitamin A, C, E và kẽm rất tốt cho sức khỏe đôi mắt.

Áp dụng những thói quen tốt này không chỉ giúp bạn phòng tránh tình trạng mắt bị đỏ 1 bên và ngứa mà còn góp phần bảo vệ thị lực lâu dài.

Lời khuyên từ chuyên gia: Đừng chủ quan với đôi mắt!

Đôi mắt là tài sản vô giá. Bất kỳ sự thay đổi nào dù nhỏ cũng có thể là tín hiệu cơ thể muốn gửi đến bạn. Tình trạng mắt bị đỏ 1 bên và ngứa tưởng chừng đơn giản nhưng lại là “tiếng chuông” báo động của nhiều vấn đề tiềm ẩn, từ nhẹ đến nghiêm trọng.

• “Trong thực hành lâm sàng, chúng tôi gặp rất nhiều trường hợp bệnh nhân tự ý mua thuốc về nhỏ khi thấy mắt đỏ và ngứa. Điều này tiềm ẩn nhiều nguy cơ, đặc biệt là việc sử dụng thuốc chứa corticoid kéo dài mà không có chỉ định, có thể dẫn đến tăng nhãn áp, đục thủy tinh thể, thậm chí làm trầm trọng thêm nhiễm trùng do virus hoặc nấm. Hãy luôn tham khảo ý kiến chuyên gia y tế trước khi dùng bất kỳ loại thuốc nào cho mắt.” – Bác sĩ Nguyễn Văn Minh, Chuyên khoa Mắt.

• “Việc vệ sinh cá nhân, đặc biệt là tay, đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc phòng ngừa các bệnh về mắt. Rất nhiều trường hợp viêm kết mạc hay lẹo là do tay bẩn chạm vào mắt. Hãy biến việc rửa tay thành thói quen không thể thiếu trong sinh hoạt hàng ngày.” – Giáo sư Lê Thị Thơm, Giảng viên Đại học Y.

Đừng vì chủ quan hoặc e ngại mà trì hoãn việc đi khám khi cần thiết. Phát hiện sớm và điều trị đúng cách là yếu tố quyết định đến khả năng hồi phục và bảo vệ thị lực của bạn.

Kết luận

Tình trạng mắt bị đỏ 1 bên và ngứa là một triệu chứng phổ biến với nhiều nguyên nhân khác nhau, từ dị ứng, viêm nhiễm, khô mắt cho đến vật lạ trong mắt hay các vấn đề ở mí mắt. Hầu hết các trường hợp có thể được giải quyết bằng các biện pháp chăm sóc cơ bản và điều trị theo nguyên nhân. Tuy nhiên, điều quan trọng là bạn cần nhận biết được những dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm (như đau nhiều, nhìn mờ, sợ sáng, ghèn đặc) để kịp thời đi khám bác sĩ mắt.

Việc chẩn đoán dựa trên hỏi bệnh sử và thăm khám kỹ lưỡng bằng đèn sinh hiển vi sẽ giúp bác sĩ xác định chính xác nguyên nhân và đưa ra phác đồ điều trị hiệu quả nhất. Tuyệt đối không tự ý mua và sử dụng thuốc nhỏ mắt khi chưa có chỉ định.

Hãy luôn chú trọng việc chăm sóc và bảo vệ đôi mắt của mình bằng cách giữ gìn vệ sinh, tránh dụi mắt, sử dụng kính áp tròng đúng cách (nếu có), và thực hiện các biện pháp phòng ngừa phù hợp với các nguyên nhân tiềm ẩn. Nếu triệu chứng mắt bị đỏ 1 bên và ngứa kéo dài hoặc kèm theo các dấu hiệu bất thường khác, đừng ngần ngại tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chuyên gia y tế. Đôi mắt khỏe mạnh là chìa khóa để bạn tận hưởng cuộc sống một cách trọn vẹn nhất.