Cách nhận biết trẻ sơ sinh bị sốt sớm nhất và những điều cần làm ngay

Khi có con nhỏ, đặc biệt là trẻ sơ sinh, bố mẹ nào cũng lo lắng, thậm chí là “tim đập chân run” mỗi khi thấy con có dấu hiệu bất thường. Một trong những tình huống khiến bố mẹ “đứng ngồi không yên” nhất chính là khi nghi ngờ con bị sốt. Sốt ở trẻ sơ sinh không đơn giản như ở trẻ lớn hay người lớn, nó có thể là dấu hiệu cảnh báo của nhiều vấn đề sức khỏe khác nhau, từ những nguyên nhân tương đối lành tính đến những tình trạng nguy hiểm cần can thiệp y tế khẩn cấp. Chính vì vậy, việc trang bị kiến thức về Cách Nhận Biết Trẻ Sơ Sinh Bị Sốt sớm là vô cùng quan trọng, giúp bố mẹ xử lý kịp thời và đúng cách, đảm bảo an toàn tối đa cho con yêu. Bài viết này sẽ đi sâu vào vấn đề này, cung cấp cho bạn những thông tin chi tiết, dễ hiểu để bạn không còn bỡ ngỡ khi đối diện với tình huống này. Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu xem thế nào là sốt ở trẻ sơ sinh, những dấu hiệu nào cần chú ý, cách đo nhiệt độ chính xác và quan trọng nhất là khi nào cần đưa con đến bác sĩ ngay lập tức.

Số bao nhiêu thì gọi là sốt ở trẻ sơ sinh?

Để nhận biết trẻ sơ sinh có bị sốt hay không, điều đầu tiên và quan trọng nhất là phải biết được ngưỡng nhiệt độ nào được xem là sốt ở lứa tuổi này. Khác với trẻ lớn, hệ điều hòa thân nhiệt của trẻ sơ sinh chưa hoàn thiện, nên định nghĩa sốt có hơi khác biệt và cần được xem xét nghiêm túc hơn.

Ở trẻ sơ sinh (thường dưới 3 tháng tuổi), nhiệt độ được coi là sốt khi đo bằng nhiệt kế điện tử ở:

• Hậu môn: Từ 38 độ C trở lên. Đây được coi là phương pháp đo chính xác nhất ở trẻ sơ sinh.
• Trán (sử dụng nhiệt kế hồng ngoại chuyên dụng): Từ 38 độ C trở lên. Tuy nhiên, phương pháp này có thể kém chính xác hơn so với đo ở hậu môn và cần sử dụng đúng kỹ thuật.
• Nách: Từ 37.2 độ C trở lên. Phương pháp này tiện lợi nhưng độ chính xác không cao bằng đo hậu môn, thường cần cộng thêm khoảng 0.5 độ C để ước tính nhiệt độ lõi cơ thể.

Điều cần nhớ là ngay cả khi sốt nhẹ (ví dụ 38 độ C đo hậu môn), đối với trẻ sơ sinh dưới 3 tháng tuổi, đây vẫn là một dấu hiệu đáng báo động và cần được bác sĩ thăm khám ngay, chứ không thể chủ quan theo dõi tại nhà như ở trẻ lớn. Việc nhận biết sớm và chính xác ngưỡng sốt này là bước đầu tiên và tối quan trọng trong cách nhận biết trẻ sơ sinh bị sốt hiệu quả. Nếu bạn đang tìm hiểu về các chỉ số sức khỏe tổng quát khác, bạn có thể tham khảo thêm thông tin về xét nghiệm tổng quát giá bao nhiêu để có cái nhìn toàn diện hơn về việc theo dõi sức khỏe định kỳ.

Tại sao việc nhận biết sớm sốt ở trẻ sơ sinh lại quan trọng?

Việc nhận biết sớm sốt ở trẻ sơ sinh có vai trò sống còn vì cơ thể non nớt của bé phản ứng khác biệt và yếu hơn trước các tác nhân gây bệnh. Hệ miễn dịch của trẻ sơ sinh chưa phát triển đầy đủ, khiến bé dễ bị tổn thương hơn trước nhiễm trùng.

Một cơn sốt ở trẻ sơ sinh, dù chỉ là sốt nhẹ, có thể nhanh chóng tiến triển thành tình trạng nghiêm trọng như nhiễm trùng máu, viêm màng não hoặc các bệnh lý nguy hiểm khác mà không có nhiều dấu hiệu cảnh báo rõ rệt ban đầu. Khả năng chống chọi với nhiễm trùng của bé còn rất hạn chế. Hơn nữa, các dấu hiệu lâm sàng ở trẻ sơ sinh thường không điển hình và khó phát hiện hơn so với trẻ lớn. Bé không thể nói cho bạn biết mình cảm thấy khó chịu ở đâu. Vì vậy, việc cha mẹ chủ động quan sát, nhận biết sớm các dấu hiệu, bao gồm cả việc đo nhiệt độ chính xác, là cách tốt nhất để phát hiện vấn đề kịp thời. Phát hiện sớm đồng nghĩa với việc được chẩn đoán và điều trị sớm, tăng cơ hội hồi phục hoàn toàn và giảm thiểu nguy cơ biến chứng lâu dài. Đây là lý do cốt lõi khiến việc trang bị kiến thức về cách nhận biết trẻ sơ sinh bị sốt trở nên cực kỳ cần thiết cho mọi bậc phụ huynh.

Những dấu hiệu nhận biết trẻ sơ sinh bị sốt mẹ cần biết

Ngoài việc đo nhiệt độ, trẻ sơ sinh bị sốt thường đi kèm với những thay đổi tinh tế trong hành vi, thói quen và các biểu hiện thể chất mà bố mẹ cần đặc biệt lưu ý. Không phải lúc nào sốt cũng biểu hiện rõ rệt ngay từ đầu, đôi khi chỉ là những thay đổi nhỏ khó nhận thấy nếu không tinh ý. Việc quan sát kỹ lưỡng kết hợp với việc đo nhiệt độ chính là cách nhận biết trẻ sơ sinh bị sốt một cách đầy đủ và chính xác nhất.

Sờ thấy nóng hơn bình thường

Đây là dấu hiệu đầu tiên mà hầu hết bố mẹ nhận thấy. Bạn có thể cảm nhận thân nhiệt của con bằng cách đặt mu bàn tay hoặc môi lên trán, cổ hoặc lưng của bé. Nếu cảm thấy nóng hơn bình thường, đây có thể là dấu hiệu ban đầu của sốt.

Tuy nhiên, phương pháp sờ tay chỉ mang tính chất ước lượng và không chính xác. Thân nhiệt của bé có thể tăng lên do quấn tã quá chặt, mặc quần áo quá ấm hoặc nhiệt độ phòng cao. Do đó, cảm giác nóng khi sờ chỉ là gợi ý ban đầu, cần được xác nhận bằng việc đo nhiệt độ bằng nhiệt kế.

Thay đổi hành vi và tâm trạng

Trẻ sơ sinh bị sốt thường có những thay đổi đáng kể về hành vi và tâm trạng. Đây là những dấu hiệu rất quan trọng để nhận biết trẻ sơ sinh bị sốt ngay cả khi bạn chưa kịp đo nhiệt độ.

• Quấy khóc bất thường: Bé có thể khóc nhiều hơn bình thường, tiếng khóc có vẻ khó chịu, rên rỉ và khó dỗ nín.
• Ngủ li bì hoặc khó đánh thức: Ngược lại với quấy khóc, một số trẻ sơ sinh bị sốt lại trở nên lừ đừ, ngủ nhiều hơn bình thường và rất khó để đánh thức cho bú hoặc chơi đùa. Sự giảm tương tác này là một dấu hiệu đáng lo ngại.
• Bứt rứt, khó chịu: Bé có vẻ không thoải mái, vặn mình nhiều, vẻ mặt nhăn nhó, không chịu nằm yên hoặc không muốn được bế.

Thay đổi thói quen bú hoặc ăn

Sốt thường khiến trẻ mệt mỏi và mất nước, ảnh hưởng trực tiếp đến thói quen bú mẹ hoặc bú bình. Đây là một dấu hiệu quan trọng khác trong cách nhận biết trẻ sơ sinh bị sốt.

• Bú kém hoặc bỏ bú: Bé bú ít hơn hẳn so với thường ngày, thời gian mỗi cữ bú ngắn đi hoặc từ chối bú hoàn toàn.
• Bú yếu, chậm chạp: Bé có vẻ không có sức để mút, bú rất chậm và dễ bị sặc.
• Nôn trớ nhiều hơn: Một số bé có thể nôn trớ sau khi bú, đặc biệt nếu sốt đi kèm với nhiễm trùng đường tiêu hóa hoặc các vấn đề khác.

Thay đổi giấc ngủ

Giấc ngủ của trẻ sơ sinh bị sốt cũng có thể bị ảnh hưởng.

• Ngủ ít hơn, không sâu giấc: Bé dễ giật mình, thức dậy thường xuyên hơn trong đêm, ngủ không ngon giấc do cảm thấy khó chịu trong người.
• Hoặc ngủ quá nhiều: Như đã đề cập ở phần thay đổi hành vi, một số bé lại ngủ li bì, là dấu hiệu của sự mệt mỏi hoặc tình trạng bệnh nặng hơn.

Nhịp thở nhanh hơn

Nhiễm trùng, nguyên nhân phổ biến gây sốt, có thể ảnh hưởng đến hệ hô hấp. Quan sát nhịp thở của con là một phần quan trọng của cách nhận biết trẻ sơ sinh bị sốt.

• Bé có thể thở nhanh hơn bình thường. Bạn cần quan sát lồng ngực bé lên xuống trong một phút. Nhịp thở bình thường của trẻ sơ sinh khi ngủ thường chậm hơn khi thức. Nhịp thở nhanh bất thường ngay cả khi bé đang ngủ là một dấu hiệu cần chú ý.
• Có thể thấy bé thở hổn hển, gắng sức, phập phồng mũi, hoặc co kéo lồng ngực (phần da giữa các xương sườn bị lõm vào khi bé hít vào). Những dấu hiệu này cho thấy bé đang gặp khó khăn về hô hấp.

Nếu thấy con có những biểu hiện về hô hấp bất thường, đây là dấu hiệu không thể bỏ qua. Tương tự như việc nhận biết biểu hiện của viêm phổi ở trẻ lớn, việc phát hiện sớm các vấn đề về đường thở ở trẻ sơ sinh sốt có ý nghĩa rất lớn trong việc điều trị kịp thời.
Hinh anh huong dan do nhiet do cho tre so sinh dung cach

Da tái hoặc nổi vân tím

Trong một số trường hợp nghiêm trọng, sốt cao hoặc tình trạng nhiễm trùng có thể ảnh hưởng đến tuần hoàn máu.

• Da của bé có thể trông nhợt nhạt, tái hơn bình thường.
• Xuất hiện các vân tím hoặc đỏ tím trên da (mottling), đặc biệt là ở chân tay, lưng hoặc bụng. Đây là dấu hiệu cho thấy máu không được lưu thông tốt đến các mô.

Dấu hiệu này thường xuất hiện trong các trường hợp sốt nặng hoặc nhiễm trùng toàn thân, và cần được xem là một cấp cứu y tế.

Phát ban

Đôi khi, sốt ở trẻ sơ sinh đi kèm với phát ban trên da. Loại ban, vị trí và đặc điểm của ban có thể cung cấp manh mối về nguyên nhân gây sốt.

• Một số bệnh nhiễm virus như sởi, rubella (mặc dù hiếm gặp ở trẻ sơ sinh do còn miễn dịch từ mẹ) hoặc roseola infantum có thể gây sốt rồi sau đó xuất hiện ban.
• Phát ban dạng chấm đỏ, không biến mất khi ấn nhẹ (petechiae hoặc purpura) là một dấu hiệu nguy hiểm, có thể gợi ý nhiễm trùng máu hoặc viêm màng não do vi khuẩn, cần được đưa đi khám ngay lập tức.

Việc kết hợp quan sát các dấu hiệu hành vi, thói quen và thể chất này với việc đo nhiệt độ chính xác sẽ giúp bố mẹ có cái nhìn toàn diện hơn về tình trạng của con và thực hiện cách nhận biết trẻ sơ sinh bị sốt một cách hiệu quả nhất.

Cách đo nhiệt độ cho trẻ sơ sinh đúng cách

Như đã phân tích ở trên, việc đo nhiệt độ chính xác là yếu tố then chốt để xác định trẻ sơ sinh có bị sốt hay không. Có nhiều loại nhiệt kế và nhiều vị trí đo khác nhau, mỗi loại có ưu nhược điểm riêng. Việc thực hiện đúng kỹ thuật đo là rất quan trọng để có kết quả tin cậy.

Chọn loại nhiệt kế phù hợp

• Nhiệt kế điện tử đầu mềm (Digital thermometer): Đây là loại nhiệt kế phổ biến và được khuyên dùng cho trẻ sơ sinh. Có thể dùng để đo ở hậu môn (chính xác nhất), nách hoặc miệng (không khuyến cáo cho trẻ sơ sinh vì khó giữ yên và nguy cơ tổn thương).
• Nhiệt kế hồng ngoại đo trán (Temporal artery thermometer): Đo nhiệt độ động mạch thái dương trên trán. Tiện lợi, nhanh chóng, không xâm lấn. Tuy nhiên, độ chính xác có thể bị ảnh hưởng bởi mồ hôi, môi trường xung quanh, hoặc sử dụng sai kỹ thuật. Cần chọn loại chất lượng tốt và đọc kỹ hướng dẫn sử dụng.
• Nhiệt kế hồng ngoại đo tai (Tympanic thermometer): Đo nhiệt độ màng nhĩ. Phương pháp này không đáng tin cậy ở trẻ dưới 6 tháng tuổi do cấu trúc ống tai còn nhỏ và gấp khúc, khó đặt nhiệt kế đúng vị trí.
• Nhiệt kế thủy ngân: Hiện không được khuyến khích sử dụng do nguy cơ vỡ và phơi nhiễm thủy ngân độc hại.

Hướng dẫn đo nhiệt độ ở các vị trí

Để thực hiện cách nhận biết trẻ sơ sinh bị sốt bằng việc đo nhiệt độ, hãy tuân thủ các bước sau tùy theo vị trí đo:

Đo nhiệt độ ở hậu môn (Chính xác nhất cho trẻ sơ sinh)

1. Chuẩn bị: Rửa sạch nhiệt kế bằng xà phòng và nước ấm, sau đó lau khô hoặc sử dụng cồn sát khuẩn. Bôi một lớp mỏng chất bôi trơn tan trong nước (như vaseline) lên đầu nhiệt kế.
2. Đặt bé: Đặt bé nằm ngửa, co hai chân lên bụng, hoặc đặt bé nằm sấp trên đùi bạn.
3. Thao tác: Nhẹ nhàng đưa đầu nhiệt kế khoảng 1-2.5 cm (0.5 – 1 inch) vào trong hậu môn của bé. KHÔNG được đưa vào quá sâu hoặc dùng lực mạnh.
4. Giữ yên: Giữ nhiệt kế cố định cho đến khi có tiếng bíp hoặc tín hiệu báo hiệu đã đo xong.
5. Đọc kết quả: Lấy nhiệt kế ra và đọc kết quả.
6. Vệ sinh: Lau sạch nhiệt kế bằng giấy mềm và rửa sạch lại bằng xà phòng và nước ấm.

Đo nhiệt độ ở nách

1. Chuẩn bị: Rửa sạch nhiệt kế.
2. Đặt bé: Đặt bé nằm ngửa hoặc ngồi.
3. Thao tác: Đặt đầu nhiệt kế vào giữa hõm nách của bé, đảm bảo đầu nhiệt kế tiếp xúc hoàn toàn với da và không bị vướng quần áo. Gập cánh tay bé giữ nhiệt kế cố định.
4. Giữ yên: Giữ nhiệt kế cho đến khi có tiếng bíp.
5. Đọc kết quả: Lấy nhiệt kế ra và đọc kết quả.
6. Vệ sinh: Rửa sạch nhiệt kế.

Nhiệt độ đo ở nách thường thấp hơn nhiệt độ lõi cơ thể. Một số chuyên gia khuyên nên cộng thêm khoảng 0.5 độ C vào kết quả đo ở nách để ước tính nhiệt độ thực, nhưng quan trọng nhất là bạn cần biết ngưỡng sốt khi đo ở nách là 37.2 độ C trở lên.

Đo nhiệt độ ở trán

1. Chuẩn bị: Đảm bảo trán bé khô ráo, không có mồ hôi.
2. Thao tác: Vuốt nhiệt kế theo hướng dẫn của nhà sản xuất (thường là vuốt nhẹ từ giữa trán sang thái dương).
3. Đọc kết quả: Đọc kết quả trên màn hình.
4. Lưu ý: Nhiệt độ môi trường, đội mũ, hoặc bé mới khóc có thể ảnh hưởng đến kết quả đo trán.

Lưu ý quan trọng khi đo nhiệt độ

• Luôn sử dụng cùng một loại nhiệt kế và cùng một vị trí đo để dễ dàng theo dõi sự thay đổi thân nhiệt của bé.
• Đo nhiệt độ khi bé đang bình tĩnh, không phải ngay sau khi bé vừa khóc to, vừa bú xong, vừa hoạt động mạnh hoặc vừa ngủ dậy từ một môi trường quá nóng/quá lạnh.
• Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng của loại nhiệt kế bạn đang dùng.

Việc thành thạo kỹ năng đo nhiệt độ là một phần không thể thiếu của cách nhận biết trẻ sơ sinh bị sốt đáng tin cậy.

Khi nào cần đưa trẻ sơ sinh bị sốt đi khám bác sĩ ngay lập tức?

Đây là câu hỏi quan trọng nhất mà mọi phụ huynh có trẻ sơ sinh cần nắm rõ. Sốt ở trẻ sơ sinh, đặc biệt là trong 3 tháng đầu đời, không bao giờ được xem nhẹ. Kể cả khi bé không có vẻ quá mệt mỏi, một cơn sốt vẫn có thể là dấu hiệu của một tình trạng nhiễm trùng nghiêm trọng cần được chẩn đoán và điều trị khẩn cấp.

Bạn cần đưa trẻ sơ sinh (dưới 12 tháng tuổi) đến gặp bác sĩ hoặc phòng cấp cứu NGAY LẬP TỨC nếu bé bị sốt và có MỘT trong các dấu hiệu sau:

• Trẻ dưới 3 tháng tuổi bị sốt: Bất kỳ nhiệt độ đo được từ 38 độ C trở lên (đo hậu môn hoặc trán, hoặc 37.2 độ C trở lên đo nách) ở trẻ dưới 3 tháng tuổi đều cần được bác sĩ thăm khám ngay lập tức.
• Sốt cao: Nhiệt độ từ 39 độ C trở lên (đo hậu môn hoặc trán) ở trẻ từ 3 đến 12 tháng tuổi.
• Bỏ bú hoàn toàn hoặc bú rất kém: Không thể hoặc không muốn bú mẹ/bú bình, ngay cả khi bạn cố gắng.
• Lừ đừ, khó đánh thức hoặc không phản ứng: Bé trông rất mệt mỏi, ngủ li bì, không tương tác với bạn hoặc khó đánh thức dậy.
• Quấy khóc không ngừng, khó dỗ nín: Tiếng khóc cao, the thé hoặc rên rỉ liên tục, bạn không thể làm dịu bé.
• Khó thở hoặc thở nhanh bất thường: Thở hổn hển, thở gấp, phập phồng mũi, co kéo lồng ngực.
• Da tái, nổi vân tím hoặc phát ban không biến mất khi ấn: Đặc biệt là phát ban dạng chấm nhỏ màu đỏ hoặc tím không mờ đi khi bạn dùng ngón tay ấn nhẹ lên đó.
• Co giật: Bất kỳ cơn co giật nào (tay chân giật, mắt trợn ngược, cứng đờ người).
• Cổ cứng hoặc thóp (điểm mềm trên đầu bé) phồng lên: Đây có thể là dấu hiệu của viêm màng não.
• Nôn trớ liên tục hoặc tiêu chảy nặng: Gây nguy cơ mất nước.
• Có dấu hiệu mất nước: Môi khô, ít nước mắt khi khóc, tã ít ướt hơn bình thường (ít hơn 6 tã ướt trong 24 giờ), mắt trũng.

Đừng chần chừ! Khi bé có bất kỳ dấu hiệu nào trong danh sách trên kết hợp với sốt, hãy đưa bé đến cơ sở y tế gần nhất ngay lập tức. Việc nhận biết và phản ứng nhanh chóng với những “cờ đỏ” này là yếu tố quyết định sự an toàn của bé. Nếu bạn sống ở khu vực Thành phố Hồ Chí Minh, việc biết địa chỉ phòng khám tai mũi họng sài gòn uy tín có thể hữu ích, đặc biệt nếu sốt đi kèm các triệu chứng hô hấp hoặc tai.

Chăm sóc trẻ sơ sinh bị sốt tại nhà: Những điều nên và không nên làm

Nếu bé bị sốt nhẹ và không có các dấu hiệu nguy hiểm cần đi khám ngay (như đã nêu ở trên), bạn có thể chăm sóc bé tại nhà theo hướng dẫn của bác sĩ. Tuy nhiên, đối với trẻ sơ sinh dưới 3 tháng tuổi, việc tự chăm sóc tại nhà khi bị sốt mà không có sự thăm khám của bác sĩ là điều TUYỆT ĐỐI KHÔNG NÊN làm. Mọi trường hợp sốt ở lứa tuổi này đều cần được chuyên gia y tế đánh giá.

Đối với trẻ sơ sinh lớn hơn (ví dụ 3-12 tháng) có sốt nhẹ và bác sĩ đã cho phép theo dõi tại nhà, đây là những điều bạn cần lưu ý:

Những điều nên làm:

• Cho bé bú nhiều hơn: Sốt làm bé dễ bị mất nước. Hãy tăng cường cho bé bú mẹ hoặc bú sữa công thức thường xuyên hơn so với bình thường. Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng và kháng thể tốt nhất giúp bé chống lại nhiễm trùng.
• Mặc quần áo mỏng, thoáng mát: Đừng quấn bé quá kỹ hoặc mặc nhiều lớp quần áo. Điều này giúp cơ thể bé tỏa nhiệt và hạ sốt tự nhiên.
• Giữ phòng thoáng đãng, nhiệt độ dễ chịu: Nhiệt độ phòng lý tưởng nên ở mức mát mẻ, khoảng 24-26 độ C. Tránh để gió lùa trực tiếp vào bé.
• Theo dõi sát sao: Quan sát các dấu hiệu của bé liên tục. Theo dõi thân nhiệt bằng nhiệt kế đều đặn theo chỉ dẫn của bác sĩ (ví dụ, 4-6 tiếng/lần). Ghi chép lại nhiệt độ và các triệu chứng khác để báo cáo cho bác sĩ nếu cần.
• Sử dụng thuốc hạ sốt ĐÚNG chỉ định của bác sĩ: Chỉ sử dụng thuốc hạ sốt cho trẻ sơ sinh khi có chỉ định cụ thể của bác sĩ về loại thuốc, liều lượng và cách dùng (thường là Paracetamol dành riêng cho trẻ em, tính liều theo cân nặng). KHÔNG TỰ Ý cho bé uống thuốc.
• Lau mát (nếu cần và có chỉ định): Nếu bé sốt cao và khó chịu, bác sĩ có thể hướng dẫn bạn lau mát cho bé bằng nước ấm (không phải nước lạnh hoặc nước đá). Dùng khăn mềm nhúng nước ấm, vắt khô và lau nhẹ các vùng da như trán, nách, bẹn trong vài phút. Ngừng ngay nếu bé run rẩy hoặc da tím tái. Phương pháp này chỉ hỗ trợ chứ không thay thế thuốc hạ sốt.

Những điều KHÔNG nên làm:

• KHÔNG TỰ Ý cho trẻ sơ sinh dưới 3 tháng tuổi sốt ở nhà mà chưa đi khám bác sĩ.
• KHÔNG quấn chặt bé hoặc mặc quá nhiều quần áo: Điều này cản trở quá trình tỏa nhiệt và có thể làm sốt nặng thêm.
• KHÔNG sử dụng nước lạnh, đá hoặc cồn để lau mát: Nước lạnh có thể gây co mạch, khiến thân nhiệt trung tâm tăng cao hơn; cồn có thể gây ngộ độc qua da.
• KHÔNG cho bé uống thuốc hạ sốt dành cho người lớn hoặc trẻ lớn: Liều lượng khác nhau rất nhiều và có thể gây nguy hiểm chết người.
• KHÔNG cho bé uống Aspirin: Aspirin có thể gây ra Hội chứng Reye, một tình trạng nguy hiểm đến tính mạng, ở trẻ em và thanh thiếu niên.
• KHÔNG ép bé ăn khi bé không muốn: Tập trung vào việc cho bé bú hoặc uống đủ dịch.
• KHÔNG bỏ qua các dấu hiệu nguy hiểm: Nếu bé có bất kỳ dấu hiệu nào cần đi khám ngay (đã liệt kê ở phần trên), hãy đưa bé đi ngay lập tức, đừng chờ đợi.

Việc chăm sóc tại nhà chỉ áp dụng khi bác sĩ đã thăm khám, chẩn đoán, loại trừ các nguyên nhân nghiêm trọng và cho phép bạn theo dõi tại nhà. Luôn tuân thủ chặt chẽ chỉ định của chuyên gia y tế.

Các nguyên nhân phổ biến gây sốt ở trẻ sơ sinh

Hiểu được nguyên nhân có thể giúp bạn bớt lo lắng hơn (trong trường hợp nguyên nhân lành tính) hoặc nhận thức rõ mức độ nghiêm trọng (trong trường hợp nguyên nhân cần can thiệp y tế). Sốt bản chất là phản ứng của cơ thể trước một tác nhân gây bệnh hoặc một sự thay đổi bên trong. Ở trẻ sơ sinh, nguyên nhân gây sốt thường liên quan đến nhiễm trùng.

Tại sao trẻ sơ sinh lại dễ bị sốt do nhiễm trùng hơn? Bởi vì hệ miễn dịch của bé còn rất non yếu. Bé chưa được tiếp xúc với nhiều loại virus, vi khuẩn, và cơ thể chưa sản xuất đủ kháng thể để chống lại chúng. Bé nhận được một lượng kháng thể từ mẹ qua nhau thai và sữa mẹ, nhưng lượng này không đủ để bảo vệ hoàn toàn.

Các nguyên nhân gây sốt phổ biến ở trẻ sơ sinh bao gồm:

• Nhiễm trùng do virus: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây sốt ở mọi lứa tuổi, bao gồm cả trẻ sơ sinh. Các bệnh nhiễm virus đường hô hấp trên (cảm lạnh thông thường), viêm họng do virus, hoặc một số loại virus đường ruột có thể gây sốt.
• Nhiễm trùng do vi khuẩn: Đây là nguyên nhân đáng lo ngại nhất ở trẻ sơ sinh vì có thể tiến triển rất nhanh và gây nguy hiểm tính mạng. Các loại nhiễm trùng vi khuẩn nghiêm trọng ở trẻ sơ sinh bao gồm:
  • Nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI): Có thể là nguyên nhân gây sốt duy nhất ở trẻ sơ sinh.
  • Nhiễm trùng đường hô hấp dưới: Như viêm phế quản, viêm phổi. Các biểu hiện của viêm phổi ở trẻ sơ sinh có thể không điển hình như ho nhiều, mà có thể chỉ là thở nhanh, khò khè hoặc lừ đừ.
  • Nhiễm trùng máu (Sepsis): Vi khuẩn xâm nhập vào máu và lan khắp cơ thể. Đây là một tình trạng cực kỳ nguy hiểm, cần cấp cứu.
  • Viêm màng não (Meningitis): Nhiễm trùng màng bao quanh não và tủy sống. Các dấu hiệu có thể không rõ ràng ở trẻ sơ sinh nhưng sốt là một triệu chứng quan trọng.
  • Nhiễm trùng da hoặc mô mềm: Ví dụ như viêm mô tế bào (cellulitis).
  • Nhiễm trùng xương hoặc khớp.
• Tiêm chủng: Một số mũi tiêm vắc xin có thể gây sốt nhẹ trong 24-48 giờ sau tiêm. Đây là phản ứng bình thường của cơ thể khi hệ miễn dịch đang học cách chống lại mầm bệnh. Tuy nhiên, sốt cao hoặc kéo dài sau tiêm vẫn cần được thăm khám để loại trừ nguyên nhân khác.
• Quấn quá ấm hoặc nhiệt độ môi trường cao: Mặc dù không phải là sốt thực sự do bệnh lý, nhưng việc quấn bé quá kỹ hoặc để bé ở trong môi trường quá nóng có thể làm thân nhiệt bé tăng cao. Điều này đặc biệt dễ xảy ra ở trẻ sơ sinh do cơ chế điều hòa nhiệt độ chưa hoàn thiện.

Do tính chất nghiêm trọng tiềm ẩn của nhiễm trùng vi khuẩn ở lứa tuổi này, mọi trường hợp trẻ sơ sinh (đặc biệt dưới 3 tháng) bị sốt đều cần được bác sĩ đánh giá kỹ lưỡng để xác định chính xác nguyên nhân và có hướng xử lý kịp thời. Đôi khi, bác sĩ có thể cần chỉ định thêm các xét nghiệm để chẩn đoán chính xác, ví dụ như xét nghiệm tổng quát, xét nghiệm máu, nước tiểu, hoặc chọc dò dịch não tủy tùy thuộc vào các dấu hiệu lâm sàng.

Lời khuyên từ chuyên gia về cách nhận biết trẻ sơ sinh bị sốt

Để giúp bố mẹ có thêm sự tự tin và hành động đúng đắn khi đối mặt với tình huống trẻ sơ sinh bị sốt, chúng tôi đã trao đổi với các chuyên gia y tế hàng đầu trong lĩnh vực nhi khoa. Dưới đây là những lời khuyên hữu ích từ họ, củng cố thêm cho bạn về cách nhận biết trẻ sơ sinh bị sốt và tầm quan trọng của việc xử lý kịp thời.

Bác sĩ Nguyễn Thị Mai, Chuyên khoa Nhi tại một bệnh viện lớn ở Hà Nội, chia sẻ:

“Điều quan trọng nhất mà tôi luôn nhấn mạnh với các bố mẹ có con nhỏ dưới 3 tháng tuổi là: KHÔNG có trường hợp sốt nào ở lứa tuổi này được coi là bình thường. Kể cả chỉ là 38 độ C đo hậu môn, đó vẫn là tín hiệu đèn đỏ. Cơ thể trẻ sơ sinh còn quá non nớt, nhiễm trùng có thể lan rất nhanh và gây hậu quả nghiêm trọng chỉ trong vài giờ. Đừng dựa vào cảm giác sờ tay, hãy dùng nhiệt kế điện tử để đo chính xác. Và nếu bé sốt, dù đêm hay ngày, hãy đưa con đến bệnh viện ngay lập tức. Thà đi khám mà không sao còn hơn ở nhà theo dõi rồi bỏ lỡ ‘thời gian vàng’.”

Giáo sư Trần Văn Bình, Trưởng khoa Truyền nhiễm tại một bệnh viện nhi trung ương, cũng đồng tình và nhấn mạnh:

“Chúng ta cần thay đổi quan niệm về sốt ở trẻ sơ sinh. Nó không giống như sốt do mọc răng hay cảm lạnh ở trẻ lớn. Sốt ở bé dưới 3 tháng là một dấu hiệu của tình trạng bệnh lý, cần được bác sĩ tìm ra nguyên nhân cụ thể. Đừng cố gắng tự điều trị bằng các bài thuốc dân gian hay hạ sốt đơn thuần tại nhà. Việc chẩn đoán và điều trị kịp thời các nhiễm trùng do vi khuẩn (như nhiễm trùng máu, viêm màng não) là yếu tố quyết định sự sống còn và khả năng hồi phục của bé. Hãy tin vào trực giác của mình và đừng ngần ngại tìm kiếm sự trợ giúp y tế chuyên nghiệp.”

Những lời khuyên này từ các chuyên gia một lần nữa khẳng định tầm quan trọng của việc nhận biết sớm các dấu hiệu sốt và hành động quyết đoán. Việc trang bị kiến thức về cách nhận biết trẻ sơ sinh bị sốt không chỉ là biết các dấu hiệu, mà còn là biết khi nào cần phải tìm đến sự giúp đỡ của y tế, đặt sự an toàn của con lên hàng đầu.

Các biến chứng nguy hiểm của sốt cao ở trẻ sơ sinh

Sốt cao, đặc biệt là khi kéo dài hoặc do nhiễm trùng nghiêm trọng, có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm ở trẻ sơ sinh do cơ thể bé chưa đủ sức chống đỡ. Việc nhận biết các dấu hiệu sốt sớm giúp giảm thiểu nguy cơ này, nhưng bố mẹ vẫn cần nắm được những biến chứng tiềm ẩn để hiểu rõ mức độ cần thiết của việc can thiệp y tế kịp thời.

Các biến chứng có thể xảy ra bao gồm:

• Co giật do sốt (Febrile seizures): Đây là biến chứng tương đối phổ biến ở trẻ nhỏ từ 6 tháng đến 5 tuổi khi sốt tăng nhanh. Mặc dù trông đáng sợ, hầu hết các cơn co giật do sốt ở trẻ lớn là lành tính và không gây tổn thương não vĩnh viễn. Tuy nhiên, ở trẻ sơ sinh dưới 6 tháng tuổi, co giật khi sốt cần được đánh giá rất cẩn thận vì có thể là dấu hiệu của một tình trạng nhiễm trùng thần kinh nghiêm trọng hơn như viêm màng não, chứ không đơn thuần là co giật do sốt lành tính.
• Mất nước: Sốt làm tăng tốc độ mất nước qua da và hơi thở. Trẻ sơ sinh lại rất dễ bị mất nước do tỷ lệ nước trong cơ thể cao và diện tích bề mặt da lớn so với khối lượng cơ thể. Mất nước nghiêm trọng có thể ảnh hưởng đến chức năng các cơ quan và cần truyền dịch.
• Tiến triển của nhiễm trùng: Nếu sốt do nhiễm trùng, đặc biệt là vi khuẩn, mà không được điều trị kịp thời, nhiễm trùng có thể lan rộng và trở nên nặng hơn. Ví dụ, một nhiễm trùng đường hô hấp trên có thể tiến triển thành biểu hiện của viêm phổi nghiêm trọng. Nhiễm trùng tại chỗ có thể lan vào máu gây nhiễm trùng huyết (sepsis) – một tình trạng đe dọa tính mạng. Nhiễm trùng huyết có thể dẫn đến tổn thương đa cơ quan, sốc nhiễm trùng và tử vong nếu không được can thiệp khẩn cấp.
• Viêm màng não hoặc viêm não: Nhiễm trùng lan đến hệ thần kinh trung ương là biến chứng cực kỳ nguy hiểm, có thể gây tổn thương não vĩnh viễn, chậm phát triển, bại não, điếc hoặc thậm chí tử vong.
• Tổn thương các cơ quan: Sốt cao và nhiễm trùng nặng có thể ảnh hưởng đến tim, phổi, thận và các cơ quan khác của bé.

Hiểu rõ những biến chứng tiềm ẩn này càng củng cố thêm tầm quan trọng của việc nắm vững cách nhận biết trẻ sơ sinh bị sốt và chủ động tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức khi cần thiết. Đừng bao giờ chủ quan với cơn sốt đầu tiên ở trẻ sơ sinh.

Phòng ngừa sốt ở trẻ sơ sinh: Liệu có thể?

Mặc dù không thể ngăn chặn mọi trường hợp trẻ sơ sinh bị sốt (vì sốt là một phản ứng tự nhiên của cơ thể), nhưng bố mẹ có thể thực hiện nhiều biện pháp để giảm thiểu nguy cơ bé bị nhiễm trùng, nguyên nhân phổ biến nhất gây sốt. Phòng ngừa chính là tập trung vào việc tăng cường sức đề kháng cho bé và giảm thiểu phơi nhiễm với mầm bệnh.

• Tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch: Vắc xin là “lá chắn” hiệu quả nhất giúp bảo vệ trẻ sơ sinh khỏi nhiều bệnh nhiễm trùng nguy hiểm có thể gây sốt cao và biến chứng, như ho gà, phế cầu, HIB, cúm (cho mẹ mang thai hoặc người chăm sóc bé), sởi, quai bị, rubella (các mũi sau 1 tuổi nhưng việc tạo môi trường miễn dịch xung quanh bé là quan trọng). Tuân thủ lịch tiêm chủng do bác sĩ đưa ra là vô cùng quan trọng.
• Vệ sinh tay thường xuyên và đúng cách: Đây là biện pháp đơn giản nhưng cực kỳ hiệu quả để ngăn ngừa sự lây lan của virus và vi khuẩn. Bố mẹ, người chăm sóc và bất kỳ ai tiếp xúc với bé đều cần rửa tay kỹ bằng xà phòng và nước ấm (hoặc sử dụng dung dịch sát khuẩn tay nhanh có cồn) trước khi bế bé, chuẩn bị đồ ăn cho bé, sau khi đi vệ sinh, sau khi thay tã cho bé, và sau khi về nhà từ bên ngoài.
• Tránh tiếp xúc gần với người bị bệnh: Hạn chế cho bé tiếp xúc với những người đang bị cảm lạnh, ho, sốt hoặc bất kỳ dấu hiệu ốm nào. Yêu cầu khách đến thăm rửa tay trước khi tiếp xúc với bé. Tránh đưa bé đến nơi đông người, môi trường ô nhiễm trong những tháng đầu đời, đặc biệt là trong mùa dịch bệnh.
• Nuôi con bằng sữa mẹ: Sữa mẹ chứa kháng thể giúp tăng cường hệ miễn dịch của bé, bảo vệ bé khỏi nhiều loại nhiễm trùng. Nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu đời và tiếp tục đến 2 tuổi (kết hợp ăn dặm) mang lại lợi ích sức khỏe lâu dài cho bé.
• Giữ môi trường sống sạch sẽ, thoáng khí: Thường xuyên vệ sinh nhà cửa, đồ chơi của bé. Giữ phòng ngủ của bé thoáng khí, tránh ẩm mốc.
• Đảm bảo bé không bị quá nóng: Mặc quần áo phù hợp với nhiệt độ môi trường. Không quấn bé quá kỹ. Kiểm tra xem bé có đổ mồ hôi nhiều ở gáy không để điều chỉnh quần áo và nhiệt độ phòng.

Mặc dù không có cách nhận biết trẻ sơ sinh bị sốt nào có thể giúp bạn phòng ngừa sốt hoàn toàn, nhưng việc áp dụng các biện pháp phòng ngừa nhiễm trùng này sẽ giúp giảm thiểu đáng kể khả năng bé bị ốm và sốt, mang lại sự yên tâm hơn cho bố mẹ. Bên cạnh các yếu tố ngoại cảnh, việc theo dõi các chỉ số sức khỏe bên trong cũng có vai trò. Mặc dù không trực tiếp liên quan đến sốt do nhiễm trùng, đôi khi các vấn đề sức khỏe khác có thể ảnh hưởng đến thân nhiệt, hoặc sốt là triệu chứng của một bệnh lý phức tạp. Các xét nghiệm, chẳng hạn như xét nghiệm nội tiết tố ở người lớn, giúp đánh giá chức năng cơ thể từ bên trong. Ở trẻ sơ sinh, việc kiểm tra sức khỏe tổng thể định kỳ theo chỉ định của bác sĩ cũng là một cách để đảm bảo bé đang phát triển khỏe mạnh.

Kết luận

Nhận biết và xử lý sốt ở trẻ sơ sinh là một trong những thách thức lớn nhất đối với các bậc làm cha mẹ. Tuy nhiên, với kiến thức đúng đắn và sự chuẩn bị, bạn hoàn toàn có thể đối phó với tình huống này một cách tự tin và hiệu quả.

Bài viết này đã cung cấp cho bạn những thông tin chi tiết về cách nhận biết trẻ sơ sinh bị sốt, bao gồm ngưỡng nhiệt độ chính xác, các dấu hiệu nhận biết tinh tế qua hành vi và thể chất, cách đo nhiệt độ đúng kỹ thuật, và quan trọng nhất là danh sách các dấu hiệu nguy hiểm cần đưa bé đi khám bác sĩ ngay lập tức. Chúng ta cũng đã điểm qua các nguyên nhân phổ biến gây sốt và các biện pháp phòng ngừa hữu ích.

Hãy nhớ rằng, đối với trẻ sơ sinh dưới 3 tháng tuổi, mọi trường hợp sốt đều cần được bác sĩ thăm khám càng sớm càng tốt. Đừng trì hoãn hoặc cố gắng tự điều trị tại nhà dựa trên kinh nghiệm cá nhân hoặc lời khuyên từ những người không có chuyên môn y tế. Sự an toàn của con yêu luôn là ưu tiên hàng đầu.

Nếu bạn có bất kỳ lo lắng nào về sức khỏe của bé, hoặc nếu bé sốt kèm theo bất kỳ dấu hiệu đáng ngại nào, đừng ngần ngại liên hệ với bác sĩ nhi khoa hoặc đưa bé đến bệnh viện ngay lập tức. Việc trang bị kiến thức về cách nhận biết trẻ sơ sinh bị sốt là bước đầu tiên, nhưng hành động kịp thời và tìm kiếm sự trợ giúp chuyên nghiệp mới là yếu tố quyết định để bảo vệ sức khỏe và sự phát triển của con.