Ai trong chúng ta hẳn đã từng trải qua cảm giác đột ngột hoa mắt, choáng váng như muốn ngã khuỵu xuống khi vừa đứng dậy sau khi ngồi lâu, hoặc khi trở mình trên giường? Hiện tượng Chóng Mặt Khi Thay đổi Tư Thế, hay còn gọi là chóng mặt tư thế, là một trải nghiệm khá phổ biến. Dù đa số trường hợp không quá nghiêm trọng, nhưng nó lại gây ra cảm giác bất an, khó chịu và đôi khi còn tiềm ẩn nguy cơ té ngã, đặc biệt ở người lớn tuổi. Tại Nha Khoa Bảo Anh, chúng tôi không chỉ quan tâm đến nụ cười của bạn mà còn mong muốn cung cấp những thông tin sức khỏe tổng thể hữu ích, giúp bạn hiểu rõ hơn về những vấn đề cơ thể đang gặp phải.
Chóng mặt khi thay đổi tư thế là tình trạng bạn cảm thấy hoa mắt, choáng váng, mất thăng bằng ngay khi chuyển từ tư thế nằm hoặc ngồi sang đứng. Cảm giác này thường chỉ kéo dài vài giây đến vài phút rồi tự hết.
Cảm giác này giống như cả thế giới đột ngột quay cuồng hoặc chao đảo xung quanh bạn. Nó có thể xảy ra khi bạn đang nằm ngồi dậy bị choáng đột ngột, hoặc khi bạn nhanh chóng đứng bật dậy sau một thời gian dài ngồi yên. Mặc dù thường chỉ là tạm thời, nhưng nó khiến bạn cảm thấy không vững, thậm chí lo sợ. Đây không phải là một căn bệnh cụ thể, mà là một triệu chứng, dấu hiệu cho thấy có điều gì đó đang diễn ra trong cơ thể bạn, thường liên quan đến cách hệ thống tuần hoàn hoặc hệ thống thăng bằng hoạt động khi có sự thay đổi đột ngột về vị trí.
Có nhiều lý do khiến bạn gặp phải tình trạng chóng mặt khi thay đổi tư thế, nhưng hai thủ phạm chính thường được nhắc đến là hạ huyết áp tư thế và chóng mặt tư thế kịch phát lành tính (BPPV).
Nguyên nhân phổ biến nhất khiến bạn cảm thấy choáng váng, hoa mắt khi đứng lên hoặc ngồi dậy nhanh là do sự thay đổi đột ngột trong cách máu được bơm đi khắp cơ thể, hoặc do có trục trặc ở hệ thống giữ thăng bằng trong tai. Đôi khi, chỉ là một phản ứng bình thường của cơ thể trước sự thay đổi đột ngột, nhưng nhiều lúc nó lại là dấu hiệu của một vấn đề y tế cần được chú ý.
Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây chóng mặt khi thay đổi tư thế, đặc biệt là khi đứng lên. Khi bạn chuyển từ nằm hoặc ngồi sang đứng, trọng lực kéo máu xuống chân. Thông thường, cơ thể bạn sẽ phản ứng ngay lập tức bằng cách tăng nhịp tim và co mạch máu để duy trì huyết áp ổn định và đảm bảo máu lên não đầy đủ.
Tuy nhiên, ở người bị hạ huyết áp tư thế, phản ứng này không diễn ra đủ nhanh hoặc đủ mạnh. Hậu quả là huyết áp ở phần trên cơ thể, bao gồm cả não, đột ngột giảm xuống tạm thời. Sự thiếu hụt máu và oxy đến não trong khoảnh khắc đó chính là nguyên nhân gây ra cảm giác chóng mặt, choáng váng, thậm chí có thể ngất xỉu nếu huyết áp giảm quá sâu. Tình trạng này thường gặp ở người lớn tuổi, người đang dùng một số loại thuốc (như thuốc điều trị huyết áp cao, thuốc lợi tiểu, thuốc chống trầm cảm), người bị mất nước, hoặc người có các bệnh lý nền ảnh hưởng đến hệ thần kinh tự chủ. Ví dụ, nếu bạn bị cảm lạnh nặng, mất nước do sốt hoặc tiêu chảy, cơ thể bạn sẽ dễ bị hạ huyết áp tư thế hơn khi đứng dậy.
Khác với hạ huyết áp tư thế liên quan đến huyết áp, BPPV là một rối loạn của tai trong – cơ quan chịu trách nhiệm về thăng bằng của cơ thể. Bên trong tai trong có các ống bán khuyên chứa chất lỏng và các hạt canxi nhỏ (gọi là sỏi tai hoặc otoconia).
Bình thường, các hạt này nằm ở một vị trí cố định. Nhưng đôi khi, chúng bị lạc vào các ống bán khuyên. Khi bạn nghiêng đầu, quay đầu hoặc thay đổi tư thế (như nằm xuống, ngồi dậy, lật người trên giường), các hạt sỏi này di chuyển trong ống bán khuyên, gửi tín hiệu sai lệch đến não bộ về chuyển động của đầu. Điều này khiến não tưởng rằng cơ thể đang di chuyển mạnh mẽ, gây ra cảm giác chóng mặt quay cuồng dữ dội, dù bạn chỉ vừa thay đổi tư thế rất nhẹ. Cơn chóng mặt do BPPV thường chỉ kéo dài dưới một phút, rất kịch phát và thường được kích hoạt bởi những chuyển động đầu cụ thể. Mặc dù cảm giác rất khó chịu, nhưng BPPV được gọi là “lành tính” vì nó thường không phải do một bệnh lý nguy hiểm tiềm ẩn.
Ngoài hai thủ phạm chính trên, chóng mặt khi thay đổi tư thế còn có thể do nhiều yếu tố khác gây ra. Mất nước là một nguyên nhân phổ biến, khi cơ thể không đủ chất lỏng, thể tích máu giảm, dẫn đến huyết áp dễ bị tụt khi thay đổi tư thế. Tương tự như việc [nhiễm trùng đường ruột có nguy hiểm không] có thể dẫn đến mất nước và suy nhược, khiến bạn dễ bị chóng mặt hơn.
Một số loại thuốc điều trị các bệnh lý khác như thuốc tim mạch, thuốc an thần, thuốc giãn cơ hay thậm chí một số loại thuốc kháng sinh cũng có thể có tác dụng phụ gây chóng mặt. Thiếu máu, đặc biệt là thiếu máu do thiếu sắt, làm giảm lượng oxy được vận chuyển đến não, cũng có thể gây ra cảm giác hoa mắt, chóng mặt, suy nhược. Khi bạn thiếu máu, cơ thể không có đủ tế bào hồng cầu khỏe mạnh để mang oxy. Điều này tương tự như tình trạng [tiểu cầu giảm còn 20], mặc dù khác về cơ chế bệnh sinh, nhưng đều là những vấn đề liên quan đến máu cần được theo dõi sát sao.
Ngoài ra, các vấn đề về tim mạch (như rối loạn nhịp tim, suy tim), rối loạn hệ thần kinh (như bệnh Parkinson, bệnh đa xơ cứng), rối loạn lo âu, căng thẳng kéo dài, hay thậm chí là chế độ ăn uống không đủ chất dinh dưỡng cũng có thể góp phần gây ra tình trạng này. Ngay cả việc không bổ sung đủ [một ngày cần bao nhiêu calo] cần thiết cho cơ thể cũng có thể ảnh hưởng đến năng lượng và tuần hoàn máu, gián tiếp gây chóng mặt.
Tình trạng chóng mặt khi thay đổi tư thế có thể xảy ra ở bất kỳ ai, nhưng thường gặp hơn ở một số đối tượng nhất định.
Những người dễ bị chóng mặt khi thay đổi tư thế bao gồm:
Trong phần lớn các trường hợp, chóng mặt khi thay đổi tư thế là tình trạng lành tính và không nguy hiểm đến tính mạng. Cảm giác khó chịu và lo lắng là chủ yếu.
Tuy nhiên, nguy cơ chính liên quan đến tình trạng này là té ngã. Khi bạn đột ngột cảm thấy choáng váng, hoa mắt, mất thăng bằng, khả năng giữ vững cơ thể kém đi, rất dễ bị ngã. Té ngã có thể dẫn đến chấn thương từ nhẹ (như trầy xước, bầm tím) đến nghiêm trọng (như gãy xương, chấn thương đầu), đặc biệt nguy hiểm ở người lớn tuổi. Giáo sư Nguyễn Văn A, một chuyên gia về lão khoa, từng chia sẻ: “Té ngã do chóng mặt tư thế là một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến nhập viện ở người cao tuổi. Việc nhận diện và kiểm soát tình trạng này là cực kỳ quan trọng để bảo vệ sức khỏe và chất lượng cuộc sống cho người già.”
Mặc dù hiếm gặp, nhưng trong một số trường hợp, chóng mặt khi thay đổi tư thế có thể là dấu hiệu của một vấn đề sức khỏe tiềm ẩn nghiêm trọng hơn cần được bác sĩ đánh giá, chẳng hạn như bệnh lý tim mạch, rối loạn thần kinh, hoặc vấn đề nghiêm trọng hơn ở tai trong. Do đó, không nên chủ quan nếu tình trạng này xảy ra thường xuyên, kéo dài hoặc đi kèm các triệu chứng bất thường khác.
Để xác định chính xác nguyên nhân gây chóng mặt khi thay đổi tư thế, bác sĩ sẽ cần thực hiện một số bước chẩn đoán.
Quy trình chẩn đoán thường bắt đầu bằng việc bác sĩ lắng nghe kỹ lưỡng mô tả của bạn về các triệu chứng: khi nào xảy ra, kéo dài bao lâu, cảm giác như thế nào (quay cuồng hay chỉ choáng váng), có đi kèm triệu chứng nào khác không (buồn nôn, nôn, ù tai, mất thính lực, đau đầu, yếu liệt…). Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh lý của bạn, các loại thuốc bạn đang dùng, và lối sống hàng ngày. Tiếp theo là khám lâm sàng tổng quát, bao gồm kiểm tra huyết áp ở các tư thế khác nhau (nằm, ngồi, đứng) để phát hiện hạ huyết áp tư thế. Bác sĩ cũng có thể kiểm tra chức năng thần kinh và thăng bằng của bạn. Nếu nghi ngờ nguyên nhân từ tai trong, bác sĩ có thể thực hiện các nghiệm pháp tư thế như nghiệm pháp Dix-Hallpike để kiểm tra xem có xuất hiện chóng mặt và rung giật nhãn cầu khi thực hiện các động tác đầu cụ thể hay không, đây là cách chẩn đoán BPPV.
Trong một số trường hợp phức tạp hoặc khi nghi ngờ các nguyên nhân khác, bác sĩ có thể yêu cầu thêm các xét nghiệm cận lâm sàng như xét nghiệm máu (kiểm tra thiếu máu, đường huyết, chức năng tuyến giáp…), điện tâm đồ (kiểm tra tim), hoặc các xét nghiệm chuyên sâu về chức năng thăng bằng (như đo thính lực, đo nhãn đồ). Chẩn đoán chính xác là bước quan trọng để đưa ra phác đồ điều trị hiệu quả.
Việc điều trị chóng mặt khi thay đổi tư thế phụ thuộc hoàn toàn vào nguyên nhân gây ra nó. Vì vậy, việc đi khám để được chẩn đoán đúng là rất quan trọng.
Nếu nguyên nhân là hạ huyết áp tư thế, cách điều trị chủ yếu tập trung vào việc điều chỉnh lối sống và quản lý các yếu tố gây bệnh. Điều này bao gồm:
Nếu nguyên nhân là BPPV, cách điều trị hiệu quả nhất là các bài tập vật lý trị liệu chuyên biệt nhằm di chuyển các hạt sỏi lạc chỗ về đúng vị trí ban đầu trong tai trong.
Bài tập phổ biến nhất là Nghiệm pháp Epley. Đây là một chuỗi các động tác đầu và cơ thể cụ thể, được thực hiện dưới sự hướng dẫn của bác sĩ hoặc kỹ thuật viên vật lý trị liệu. Nghiệm pháp này giúp “di chuyển” các hạt sỏi ra khỏi ống bán khuyên gây triệu chứng. Tỷ lệ thành công của nghiệm pháp Epley khá cao, thường chỉ cần một hoặc vài lần thực hiện là cải thiện đáng kể.
Ngoài ra còn có các nghiệm pháp khác như Semont hoặc Brandt-Daroff, cũng với mục đích tương tự. Sau khi thực hiện các nghiệm pháp này, bạn có thể được khuyên tránh các tư thế kích hoạt trong một thời gian ngắn.
Thuốc thường không phải là lựa chọn hàng đầu để điều trị BPPV vì chúng chỉ giúp làm giảm triệu chứng chóng mặt nói chung (như thuốc kháng histamin, thuốc an thần kinh) chứ không giải quyết nguyên nhân gốc rễ là các hạt sỏi lạc chỗ. Tuy nhiên, chúng có thể được sử dụng trong giai đoạn cấp tính khi cơn chóng mặt quá dữ dội gây buồn nôn nhiều. Cần lưu ý rằng việc sử dụng thuốc cần có chỉ định và theo dõi của bác sĩ. Ví dụ, không phải cứ bị nhiễm trùng thì dùng [thuốc kháng sinh trị viêm amidan cho trẻ em] hay bất kỳ loại kháng sinh nào khác, việc dùng thuốc cần đúng bệnh và đúng liều.
Đối với các nguyên nhân khác gây chóng mặt tư thế, việc điều trị sẽ tập trung vào quản lý bệnh lý nền. Chẳng hạn, điều trị thiếu máu, kiểm soát đường huyết ở bệnh nhân tiểu đường, hoặc điều chỉnh thuốc nếu đó là tác nhân gây chóng mặt.
Mặc dù đa số trường hợp chóng mặt khi thay đổi tư thế là lành tính, nhưng có những lúc bạn cần phải tìm kiếm sự trợ giúp y tế.
Bạn nên đi khám bác sĩ nếu:
Những triệu chứng kèm theo này có thể là dấu hiệu của các vấn đề y tế nghiêm trọng hơn liên quan đến thần kinh, tim mạch hoặc các bệnh lý khác cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Đừng ngại đi khám để được bác sĩ đánh giá và tư vấn chính xác.
Mặc dù không thể ngăn ngừa hoàn toàn chóng mặt khi thay đổi tư thế do mọi nguyên nhân, nhưng có nhiều biện pháp bạn có thể áp dụng để giảm tần suất và mức độ nghiêm trọng của các cơn chóng mặt.
Phòng ngừa chủ yếu tập trung vào việc thay đổi thói quen và quản lý sức khỏe tổng thể:
Việc áp dụng những thói quen đơn giản này có thể tạo ra sự khác biệt lớn trong việc phòng ngừa và quản lý tình trạng chóng mặt khi thay đổi tư thế, giúp bạn cảm thấy an toàn và tự tin hơn trong cuộc sống hàng ngày.
Dù là một phòng khám nha khoa, Nha Khoa Bảo Anh luôn nhấn mạnh tầm quan trọng của sức khỏe tổng thể, bởi cơ thể chúng ta là một hệ thống thống nhất. Tình trạng chóng mặt khi thay đổi tư thế, dù nguyên nhân trực tiếp là tuần hoàn hay tai trong, cũng có thể phản ánh hoặc bị ảnh hưởng bởi sức khỏe chung của bạn. Ví dụ, các bệnh lý toàn thân như tiểu đường, bệnh tim mạch, thiếu máu – những yếu tố có thể gây chóng mặt – cũng có thể ảnh hưởng đến sức khỏe răng miệng và nướu. Tình trạng viêm nhiễm ở bất kỳ bộ phận nào trong cơ thể, tương tự như [nhiễm trùng đường ruột có nguy hiểm không], đều có thể gây suy yếu hệ miễn dịch và ảnh hưởng đến tuần hoàn máu. Việc chăm sóc tốt sức khỏe tổng thể, bao gồm cả sức khỏe răng miệng, là chìa khóa để phòng ngừa nhiều vấn đề, không chỉ là chóng mặt. Một chế độ ăn uống cân bằng, đủ [một ngày cần bao nhiêu calo] không chỉ cung cấp năng lượng mà còn giúp cơ thể chống lại bệnh tật.
Chóng mặt khi thay đổi tư thế là một triệu chứng phổ biến có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra, từ những vấn đề đơn giản như mất nước đến các tình trạng y tế cần được chú ý như hạ huyết áp tư thế hay BPPV. Mặc dù thường là lành tính, nó có thể gây khó chịu và nguy cơ té ngã.
Việc hiểu rõ nguyên nhân và áp dụng các biện pháp phòng ngừa, cũng như tìm kiếm sự trợ giúp y tế khi cần thiết, là cách tốt nhất để kiểm soát tình trạng này. Đừng ngần ngại chia sẻ với bác sĩ về những gì bạn đang trải qua. Sức khỏe là vốn quý nhất, và việc chủ động tìm hiểu, chăm sóc bản thân là điều vô cùng quan trọng. Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào về sức khỏe tổng thể hoặc sức khỏe răng miệng, hãy liên hệ với Nha Khoa Bảo Anh. Chúng tôi luôn sẵn lòng cung cấp thông tin chính xác và đáng tin cậy để hỗ trợ bạn trên hành trình chăm sóc sức khỏe của mình. Đừng để những cơn chóng mặt khi thay đổi tư thế làm gián đoạn cuộc sống của bạn!
Ý kiến của bạn
Tags
Tin liên quan
Tin đọc nhiều
Cùng chuyên mục
Đăng ký nhận tin tức của chúng tôi tại đây
Nhập email của bạn tại đây để nhận tin tức mới nhất của chúng tôi