Những Nguyên Nhân Gây Cường Giáp Bạn Cần Biết Rõ

Cường giáp, hay còn gọi là bệnh tuyến giáp hoạt động quá mức, là một tình trạng sức khỏe không hề hiếm gặp, đặc biệt là ở phụ nữ. Tuyến giáp của chúng ta, một cơ quan nhỏ bé hình cánh bướm nằm ở phía trước cổ, đóng vai trò như “tổng công trình sư” điều phối nhiều hoạt động quan trọng trong cơ thể thông qua các hormone mà nó sản xuất. Khi tuyến giáp vì một lý do nào đó mà sản xuất quá nhiều hormone (chủ yếu là thyroxine – T4 và triiodothyronine – T3), nhịp điệu hoạt động của cơ thể sẽ bị đẩy nhanh bất thường, dẫn đến hàng loạt triệu chứng khó chịu và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Việc tìm hiểu cặn kẽ về Nguyên Nhân Gây Cường Giáp là bước đầu tiên và quan trọng nhất để chúng ta có thể phòng ngừa, nhận biết sớm và điều trị kịp thời căn bệnh này.

Giống như việc tìm hiểu [mắt bị sưng thì phải làm sao] để giải quyết vấn đề về mắt, việc nắm rõ gốc rễ của cường giáp giúp chúng ta đối phó hiệu quả hơn với tình trạng này. Đây không chỉ là kiến thức y khoa khô khan, mà là thông tin thiết thực giúp bạn bảo vệ chính mình và những người thân yêu.

Tại sao lại bị cường giáp?

Cường giáp là tình trạng tuyến giáp sản xuất quá nhiều hormone. Câu hỏi “Tại sao lại bị cường giáp?” có thể có nhiều câu trả lời khác nhau, bởi có nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến sự rối loạn hoạt động này của tuyến giáp. Việc xác định đúng nguyên nhân là cực kỳ quan trọng để bác sĩ có thể đưa ra phác đồ điều trị phù hợp nhất cho từng bệnh nhân.

Nguyên nhân chính gây cường giáp là gì?

Nguyên nhân chính gây cường giáp thường liên quan đến sự rối loạn hệ miễn dịch, sự phát triển bất thường của các tế bào tuyến giáp hoặc do tác động từ bên ngoài như thuốc men hay chế độ ăn uống. Trong đó, nguyên nhân phổ biến nhất là bệnh Basedow.

Dưới đây là những nguyên nhân gây cường giáp thường gặp nhất mà các chuyên gia y tế đã xác định:

Bệnh Basedow – Thủ phạm số một

Nói về nguyên nhân gây cường giáp phổ biến nhất, chắc chắn phải nhắc đến bệnh Basedow (còn gọi là bệnh Grave’s). Theo thống kê, Basedow chiếm tới 70-80% các trường hợp cường giáp. Đây là một bệnh tự miễn. Nghe đến “tự miễn”, có thể nhiều người sẽ thấy hơi lạ lẫm. Hiểu đơn giản, hệ miễn dịch của chúng ta giống như một “đội quân bảo vệ” cơ thể, nhiệm vụ là nhận diện và tiêu diệt các “kẻ xâm nhập” nguy hiểm như vi khuẩn, virus. Tuy nhiên, trong bệnh tự miễn, đội quân này bị “lẫn lộn”, quay sang tấn công nhầm các mô khỏe mạnh của chính cơ thể mình.

Trong trường hợp bệnh Basedow, hệ miễn dịch sản xuất ra một loại kháng thể bất thường gọi là TSI (Thyroid Stimulating Immunoglobulin). Kháng thể TSI này lại “bắt chước” hoạt động của hormone TSH (hormone kích thích tuyến giáp) do tuyến yên sản xuất. TSH bình thường sẽ điều hòa tuyến giáp sản xuất hormone theo nhu cầu cơ thể. Nhưng TSI thì không tuân theo quy tắc đó. Nó liên tục “kích thích” tuyến giáp làm việc cật lực, sản xuất ra lượng lớn hormone giáp mà không có sự kiểm soát. Kết quả là tuyến giáp hoạt động quá mức, gây ra tình trạng cường giáp.

Hình ảnh minh họa cơ chế tự miễn của bệnh Basedow gây cường giáp

Tại sao hệ miễn dịch lại “nhầm lẫn” như vậy? Các nhà khoa học vẫn chưa lý giải được hoàn toàn, nhưng họ tin rằng đó là sự kết hợp của nhiều yếu tố:

• Yếu tố di truyền: Bệnh Basedow có xu hướng chạy trong gia đình. Nếu trong gia đình bạn có người mắc Basedow hoặc các bệnh tự miễn khác (như viêm khớp dạng thấp, đái tháo đường tuýp 1), nguy cơ mắc Basedow của bạn sẽ cao hơn. Điều này không có nghĩa là bệnh chắc chắn sẽ di truyền, nhưng bạn mang gen dễ bị ảnh hưởng.
• Giới tính: Phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh Basedow cao hơn nam giới gấp 5-10 lần. Các nhà nghiên cứu cho rằng điều này có thể liên quan đến sự khác biệt về hormone hoặc cách hệ miễn dịch hoạt động giữa hai giới.
• Stress: Căng thẳng kéo dài, stress tâm lý nặng có thể là yếu tố “châm ngòi” hoặc làm nặng thêm tình trạng cường giáp ở những người có cơ địa dễ mắc Basedow.
• Hút thuốc lá: Hút thuốc lá không chỉ làm tăng nguy cơ mắc Basedow mà còn làm nặng thêm các triệu chứng ở mắt do Basedow gây ra (bệnh mắt Basedow).
• Mang thai: Phụ nữ mang thai hoặc sau sinh có thể có sự thay đổi trong hệ miễn dịch, làm tăng nguy cơ bùng phát hoặc tái phát Basedow.
• Nhiễm trùng: Một số loại nhiễm trùng (như nhiễm virus) được cho là có thể đóng vai trò kích hoạt bệnh tự miễn ở người có cơ địa nhạy cảm.

Bệnh Basedow không chỉ gây ra các triệu chứng cường giáp toàn thân (tim đập nhanh, sụt cân, run tay, sợ nóng…) mà còn thường đi kèm với các biểu hiện đặc trưng khác như bướu cổ lan tỏa (tuyến giáp to đều), bệnh mắt Basedow (mắt lồi, sưng húp, nhìn đôi…) và đôi khi là bệnh da Basedow (dày da vùng cẳng chân). Khi bạn gặp các triệu chứng về mắt, việc tìm hiểu [mắt bị sưng thì phải làm sao] là cần thiết, nhưng nếu đi kèm với các dấu hiệu cường giáp, hãy nghĩ ngay đến khả năng mắc Basedow.

Viêm tuyến giáp – Khi tuyến giáp bị tấn công bởi viêm nhiễm

Viêm tuyến giáp là tình trạng tuyến giáp bị viêm. Có nhiều dạng viêm tuyến giáp khác nhau, và một số dạng có thể tạm thời gây ra cường giáp. Điều này xảy ra khi các tế bào tuyến giáp bị tổn thương do viêm, giải phóng lượng lớn hormone giáp đã được lưu trữ vào máu.

Các loại viêm tuyến giáp có thể gây cường giáp thoáng qua bao gồm:

• Viêm tuyến giáp bán cấp (De Quervain’s thyroiditis): Thường xảy ra sau một đợt nhiễm virus (như cúm, quai bị). Tuyến giáp sưng, đau, và cứng. Giai đoạn đầu thường có cường giáp do giải phóng hormone, sau đó có thể chuyển sang giai đoạn suy giáp tạm thời trước khi hồi phục hoàn toàn.
• Viêm tuyến giáp sau sinh (Postpartum thyroiditis): Xảy ra ở khoảng 5-10% phụ nữ trong năm đầu sau khi sinh. Đây là một dạng viêm tuyến giáp tự miễn thoáng qua. Giai đoạn đầu thường là cường giáp (thường kéo dài 1-3 tháng), sau đó là suy giáp (thường 4-6 tháng), và cuối cùng là hồi phục chức năng tuyến giáp bình thường ở đa số các trường hợp.
• Viêm tuyến giáp Hashimoto giai đoạn đầu (Hashimoto’s thyroiditis – transient hyperthyroid phase): Hashimoto là một bệnh tự miễn phổ biến gây suy giáp mãn tính. Tuy nhiên, trong giai đoạn rất sớm của bệnh, sự phá hủy tế bào tuyến giáp bởi hệ miễn dịch có thể giải phóng hormone dự trữ, gây ra một giai đoạn cường giáp ngắn, sau đó mới tiến triển thành suy giáp.

Khác với Basedow, cường giáp do viêm tuyến giáp thường chỉ là một giai đoạn thoáng qua của bệnh. Triệu chứng cường giáp có thể không nặng bằng và thường tự giới hạn. Tuy nhiên, vẫn cần được chẩn đoán và theo dõi bởi bác sĩ chuyên khoa.

Bướu nhân tuyến giáp độc – Khi “cục” bướu tự ý sản xuất hormone

Tuyến giáp có thể xuất hiện các “nhân” hay “khối u” nhỏ. Hầu hết các nhân tuyến giáp là lành tính và không ảnh hưởng đến chức năng tuyến giáp. Tuy nhiên, một số nhân có thể phát triển và trở nên “độc”, nghĩa là chúng tự ý sản xuất hormone giáp một cách độc lập, không chịu sự điều hòa của TSH. Tình trạng này gọi là bướu nhân tuyến giáp độc.

Có hai dạng chính:

• Bướu nhân đơn độc độc (Toxic adenoma): Chỉ có một nhân duy nhất trong tuyến giáp trở nên hoạt động quá mức và sản xuất hormone.
• Bướu đa nhân độc (Toxic multinodular goiter): Có nhiều nhân trong tuyến giáp, và một hoặc nhiều trong số đó hoạt động quá mức. Dạng này phổ biến hơn ở người lớn tuổi và thường phát triển chậm trong nhiều năm.

Trong cả hai trường hợp, các nhân “độc” này hoạt động như một “nhà máy” sản xuất hormone độc lập, không cần sự “cho phép” của tuyến yên. Kết quả là lượng hormone giáp trong máu tăng cao, dẫn đến cường giáp. Triệu chứng cường giáp trong bướu nhân độc thường phát triển từ từ và có thể không rầm rộ như Basedow.

Nếu bạn cảm thấy vùng cổ có khối bất thường hoặc có các triệu chứng cường giáp nhẹ, hãy đi khám để được kiểm tra bướu cổ và xác định xem có phải là bướu nhân độc hay không.

Cường giáp do Iốt – Lưỡi dao hai mặt

Iốt là một nguyên tố vi lượng cần thiết cho việc sản xuất hormone giáp. Cơ thể chúng ta không tự tổng hợp được iốt mà phải lấy từ thực phẩm (muối iốt, hải sản…). Thiếu iốt là nguyên nhân chính gây bướu cổ địa phương và suy giáp ở nhiều vùng trên thế giới. Tuy nhiên, thừa iốt cũng có thể là nguyên nhân gây cường giáp ở một số người.

Điều này xảy ra theo cơ chế Wolff-Chaikoff Effect – Jod-Basedow phenomenon. Ở người có tuyến giáp khỏe mạnh, khi lượng iốt đưa vào cơ thể tăng đột ngột hoặc quá nhiều, tuyến giáp sẽ tạm thời “ngừng” tiếp nhận và sử dụng iốt để tránh sản xuất quá nhiều hormone (hiệu ứng Wolff-Chaikoff). Tuy nhiên, ở những người có nền tảng bệnh lý tuyến giáp tiềm ẩn (như bướu cổ đa nhân không độc từ trước), cơ chế tự bảo vệ này có thể bị suy yếu. Khi đó, việc bổ sung lượng lớn iốt (ví dụ từ thuốc chứa iốt như Amiodarone – thuốc trị loạn nhịp tim, thuốc cản quang dùng trong X-quang hoặc CT scan, hoặc bổ sung muối iốt quá mức đột ngột ở vùng trước đây thiếu iốt nặng) có thể kích thích các mô tuyến giáp hoặc các nhân tiềm ẩn sản xuất hormone quá mức, dẫn đến cường giáp.

Điều này cho thấy iốt là “lưỡi dao hai mặt”. Thiếu hay thừa đều không tốt cho tuyến giáp. Do đó, việc bổ sung iốt cần được kiểm soát và tư vấn y tế, đặc biệt là ở những người đã có tiền sử bệnh lý tuyến giáp.

Cường giáp do thuốc – Khi dùng hormone thay thế quá liều

Một số bệnh nhân bị suy giáp phải dùng thuốc hormone giáp tổng hợp (như Levothyroxine) để bù đắp lượng hormone thiếu hụt. Nếu liều lượng thuốc này quá cao so với nhu cầu của cơ thể, nó có thể dẫn đến tình trạng cường giáp “do thuốc” (iatrogenic hyperthyroidism).

Tình trạng này thường xảy ra khi bệnh nhân tự ý tăng liều, bác sĩ kê đơn quá cao, hoặc do sự thay đổi trong khả năng hấp thụ thuốc của cơ thể. Các triệu chứng cường giáp sẽ xuất hiện tương tự như các nguyên nhân khác. Việc điều chỉnh liều lượng thuốc dưới sự giám sát của bác sĩ thường giúp giải quyết tình trạng này. Đây là lý do tại sao việc tuân thủ chặt chẽ liều lượng và lịch tái khám khi dùng hormone giáp thay thế là vô cùng quan trọng.

Các nguyên nhân hiếm gặp khác

Ngoài những nguyên nhân kể trên, cường giáp còn có thể xuất phát từ một số lý do hiếm gặp hơn:

• Cường giáp thai kỳ thoáng qua: Trong 3 tháng đầu thai kỳ, nồng độ hormone HCG (Human Chorionic Gonadotropin) tăng cao. HCG có cấu trúc tương tự TSH và có thể kích thích nhẹ tuyến giáp sản xuất hormone. Ở một số phụ nữ, điều này có thể gây ra cường giáp nhẹ, thoáng qua, thường tự hết khi thai lớn hơn và nồng độ HCG giảm xuống.
• U tuyến yên tiết TSH (TSH-secreting pituitary adenoma): Đây là một khối u rất hiếm gặp ở tuyến yên (nằm dưới não) sản xuất quá nhiều TSH. TSH dư thừa sẽ liên tục kích thích tuyến giáp sản xuất hormone, dẫn đến cường giáp.
• U tế bào mầm (Germ cell tumors): Một số loại khối u tế bào mầm (thường ở buồng trứng hoặc tinh hoàn) có thể sản xuất HCG, dẫn đến cường giáp do HCG kích thích tuyến giáp. Trường hợp này cực kỳ hiếm gặp.

Yếu tố nguy cơ chung nào khiến bạn dễ bị cường giáp?

Hiểu về nguyên nhân gây cường giáp đi đôi với việc nhận diện các yếu tố khiến bạn dễ mắc bệnh hơn. Giống như việc biết [nguyên nhân gây đột quỵ] giúp chúng ta phòng tránh nguy cơ tim mạch, nắm rõ các yếu tố nguy cơ cường giáp sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc theo dõi sức khỏe của mình.

Các yếu tố nguy cơ chung bao gồm:

• Giới tính nữ: Như đã đề cập, phụ nữ có nguy cơ mắc các bệnh tuyến giáp tự miễn (nguyên nhân phổ biến nhất của cường giáp) cao hơn nam giới.
• Tiền sử gia đình: Nếu có người thân (cha mẹ, anh chị em) mắc bệnh tuyến giáp hoặc các bệnh tự miễn khác, nguy cơ của bạn sẽ tăng lên.
• Tiền sử bệnh tự miễn khác: Những người đã mắc một bệnh tự miễn (như đái tháo đường tuýp 1, viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ hệ thống, bệnh Addison, thiếu máu ác tính, bạch biến) có nguy cơ cao hơn mắc một bệnh tự miễn khác, bao gồm Basedow.
• Hút thuốc lá: Tăng nguy cơ Basedow và làm nặng thêm bệnh mắt.
• Căng thẳng (stress): Có thể là yếu tố khởi phát Basedow.
• Mang thai và sau sinh: Sự thay đổi hormone và miễn dịch trong giai đoạn này làm tăng nguy cơ viêm tuyến giáp sau sinh hoặc bùng phát Basedow.
• Bổ sung iốt quá mức: Đặc biệt ở những người sống trong vùng thiếu iốt hoặc có bướu cổ từ trước.
• Tuổi tác: Bướu nhân tuyến giáp độc thường gặp ở người lớn tuổi. Basedow có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng phổ biến nhất từ 30-60 tuổi.

Nắm được những yếu tố nguy cơ này không có nghĩa là bạn chắc chắn sẽ mắc bệnh, nhưng nó giúp bạn có ý thức hơn trong việc theo dõi sức khỏe và đi khám định kỳ, đặc biệt nếu bạn có nhiều yếu tố nguy cơ.

Cường giáp có di truyền không?

Cường giáp, đặc biệt là do bệnh Basedow, không hẳn là bệnh di truyền theo kiểu “bố mẹ bị thì con chắc chắn bị”. Tuy nhiên, như đã nói ở phần nguyên nhân gây cường giáp do Basedow, yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng.

Nói cách khác, bạn có thể được thừa hưởng một “cơ địa” hoặc một nhóm gen làm tăng tính nhạy cảm của hệ miễn dịch, khiến nó dễ bị rối loạn và phát triển thành bệnh tự miễn như Basedow khi gặp các yếu tố kích hoạt từ môi trường (stress, nhiễm trùng, hút thuốc…).

Mối liên hệ giữa di truyền và nguy cơ mắc bệnh cường giáp

Vì vậy, nếu trong gia đình bạn có người bị cường giáp (nhất là Basedow) hoặc các bệnh tự miễn khác, bạn nên nâng cao cảnh giác hơn với sức khỏe của mình.

Liệu stress có phải là nguyên nhân trực tiếp gây cường giáp?

Stress không được coi là nguyên nhân gây cường giáp trực tiếp theo kiểu “bị stress thì chắc chắn bị cường giáp”. Tuy nhiên, stress, đặc biệt là stress mãn tính hoặc stress cấp tính nặng, được xem là một yếu tố khởi phát hoặc làm nặng thêm bệnh Basedow ở những người đã có cơ địa nhạy cảm.

Cơ chế chính xác vẫn đang được nghiên cứu, nhưng người ta cho rằng stress có thể ảnh hưởng đến hệ miễn dịch và hệ nội tiết, tạo điều kiện thuận lợi để bệnh tự miễn như Basedow bùng phát ở người mang gen yếu tố nguy cơ.

Do đó, quản lý stress là một phần quan trọng trong việc duy trì sức khỏe tổng thể, bao gồm cả sức khỏe tuyến giáp, đặc biệt là đối với những người có tiền sử gia đình hoặc yếu tố nguy cơ khác của bệnh Basedow.

Chế độ ăn uống ảnh hưởng thế nào đến cường giáp?

Chế độ ăn uống có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tuyến giáp, chủ yếu thông qua lượng iốt tiêu thụ. Iốt là thành phần thiết yếu của hormone giáp.

• Thiếu iốt: Là nguyên nhân gây suy giáp và bướu cổ đơn thuần (không độc).
• Thừa iốt: Như đã giải thích, có thể là nguyên nhân gây cường giáp ở những người có cơ địa nhạy cảm hoặc bướu cổ nền tảng.
• Các thực phẩm khác: Một số thực phẩm (như rau họ cải sống với số lượng rất lớn – ví dụ bắp cải, súp lơ, cải xanh) chứa các chất goitrogen có thể cản trở việc sử dụng iốt của tuyến giáp, nhưng hiệu quả này chỉ đáng kể khi ăn sống với số lượng cực lớn và thường liên quan đến suy giáp hơn là cường giáp ở người bình thường với chế độ ăn đa dạng.

Quan trọng nhất là duy trì lượng iốt cân bằng, không quá thừa cũng không quá thiếu. Sử dụng muối iốt trong nấu ăn hàng ngày theo khuyến cáo của Bộ Y tế là đủ cho đa số người Việt Nam. Tránh lạm dụng các sản phẩm bổ sung iốt trừ khi có chỉ định của bác sĩ.

Tại sao phụ nữ dễ bị cường giáp hơn nam giới?

Đây là câu hỏi khiến nhiều nhà khoa học phải đau đầu, nhưng lý do chính vẫn xoay quanh sự khác biệt về hệ miễn dịch và hormone giới tính.

• Hệ miễn dịch: Phụ nữ có xu hướng có phản ứng miễn dịch mạnh mẽ hơn nam giới, và tỷ lệ mắc các bệnh tự miễn nói chung (không chỉ Basedow) cũng cao hơn ở phái nữ. Có thể có những yếu tố liên quan đến nhiễm sắc thể X hoặc tác động của hormone nữ lên hoạt động của các tế bào miễn dịch.
• Hormone giới tính: Estrogen và các hormone nữ khác được cho là có thể ảnh hưởng đến chức năng của các tế bào miễn dịch và làm tăng tính nhạy cảm đối với bệnh tự miễn.

Sự tương tác phức tạp giữa gen, hormone giới tính, hệ miễn dịch và các yếu tố môi trường tạo nên bức tranh tổng thể về lý do tại sao phụ nữ lại có nguy cơ cao hơn đáng kể trong nhóm các nguyên nhân gây cường giáp liên quan đến tự miễn như Basedow.

Tầm quan trọng của việc xác định nguyên nhân gây cường giáp

Việc biết chính xác nguyên nhân gây cường giáp là bước đi then chốt quyết định hướng điều trị. Bạn thử nghĩ xem, nếu không biết “đích đến” của vấn đề, làm sao tìm được “con đường” giải quyết đúng đắn?

• Đối với Basedow: Điều trị thường tập trung vào kiểm soát hoạt động quá mức của tuyến giáp (bằng thuốc kháng giáp), và giải quyết nguyên nhân tự miễn (dù khó khăn hơn). Các phương pháp như xạ trị iốt hay phẫu thuật cũng có thể được xem xét.
• Đối với viêm tuyến giáp: Nếu là viêm tuyến giáp bán cấp hay sau sinh, điều trị thường chỉ mang tính hỗ trợ (giảm đau, chẹn beta để giảm triệu chứng tim mạch) vì bệnh thường tự giới hạn và hồi phục. Việc dùng hormone giáp thay thế có thể cần thiết trong giai đoạn suy giáp tạm thời.
• Đối với bướu nhân độc: Cần loại bỏ hoặc phá hủy các nhân hoạt động quá mức, thường bằng phẫu thuật hoặc xạ trị iốt.
• Đối với cường giáp do thuốc/iốt: Chỉ cần điều chỉnh liều thuốc hoặc tránh nguồn iốt thừa là có thể giải quyết được vấn đề.

Nếu không xác định đúng nguyên nhân gây cường giáp, việc điều trị có thể không hiệu quả, thậm chí còn gây hại. Ví dụ, dùng thuốc kháng giáp cho viêm tuyến giáp bán cấp là không cần thiết và có thể gây tác dụng phụ. Ngược lại, chỉ dùng chẹn beta mà bỏ qua việc điều trị căn nguyên Basedow có thể khiến bệnh tiến triển nặng.

Bác sĩ Nguyễn Thị Thu Thủy, chuyên khoa Nội tiết, nhấn mạnh: “Hiểu rõ các nguyên nhân gây cường giáp không chỉ giúp chúng ta nhận diện sớm nguy cơ mà còn là bước đầu tiên để chủ động phòng ngừa và điều trị hiệu quả. Đừng ngần ngại tìm kiếm sự tư vấn y tế nếu có bất kỳ triệu chứng bất thường nào.”

Làm thế nào để phát hiện nguyên nhân gây cường giáp?

Để xác định nguyên nhân gây cường giáp, bác sĩ sẽ dựa vào nhiều yếu tố:

1. Hỏi bệnh sử và khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi chi tiết về các triệu chứng bạn đang gặp phải, thời điểm bắt đầu, tiền sử bệnh của bản thân và gia đình, các loại thuốc đang sử dụng, chế độ ăn uống… Sau đó, bác sĩ sẽ khám tổng quát, đặc biệt kiểm tra tuyến giáp (kích thước, mật độ, có nhân hay không), mắt, tim mạch, thần kinh…
2. Xét nghiệm máu: Đây là xét nghiệm quan trọng nhất để chẩn đoán cường giáp và xác định nguyên nhân.
   • TSH, T3, T4: Đo nồng độ các hormone này trong máu giúp xác định tuyến giáp có hoạt động quá mức hay không (TSH thường thấp, T3/T4 thường cao trong cường giáp, trừ trường hợp hiếm do u tuyến yên).
   • Kháng thể tuyến giáp: Đo nồng độ các kháng thể như TRAb (Thyroid Receptor Antibody – bao gồm TSI), TPOAb (anti-TPO), TgAb (anti-Tg) giúp xác định có bệnh tự miễn (Basedow, Hashimoto) hay không. TRAb dương tính mạnh thường là dấu hiệu của Basedow.
3. Siêu âm tuyến giáp: Giúp đánh giá kích thước, cấu trúc tuyến giáp, có bướu cổ hay bướu nhân hay không, đặc điểm của các nhân (kích thước, vị trí, tính chất).
4. Xạ hình tuyến giáp: Sử dụng một lượng nhỏ chất đồng vị phóng xạ (iốt-123 hoặc technetium-99m) để xem tuyến giáp bắt giữ iốt như thế nào.
   • Trong Basedow, tuyến giáp bắt giữ iốt tăng cao và phân bố đồng đều.
   • Trong bướu nhân độc, chỉ có các nhân hoạt động mạnh bắt giữ iốt, phần còn lại của tuyến giáp bắt giữ ít.
   • Trong viêm tuyến giáp, tuyến giáp bắt giữ iốt rất ít do tế bào bị tổn thương.
   • Đây là xét nghiệm rất hữu ích để phân biệt Basedow với bướu nhân độc hoặc viêm tuyến giáp, giúp xác định nguyên nhân gây cường giáp chính xác.
5. Chọc hút kim nhỏ (FNA): Nếu phát hiện bướu nhân, bác sĩ có thể chỉ định FNA để lấy mẫu tế bào từ nhân đi xét nghiệm dưới kính hiển vi, nhằm xác định bản chất của nhân (lành tính, ác tính) và có thể gián tiếp hỗ trợ xác định nguyên nhân nếu nhân đó là nhân độc.

Dựa trên kết quả của các xét nghiệm và thăm khám lâm sàng, bác sĩ chuyên khoa Nội tiết sẽ đưa ra chẩn đoán chính xác về nguyên nhân gây cường giáp của bạn và đề xuất phương án điều trị phù hợp nhất. Đừng ngần ngại đặt câu hỏi cho bác sĩ về tình trạng của mình.

Tương tự như việc tìm hiểu [tại sao bị táo bón] để cải thiện hệ tiêu hóa, việc chủ động tìm hiểu về các xét nghiệm giúp chẩn đoán cường giáp giúp bạn hợp tác tốt hơn với bác sĩ trong quá trình điều trị.

Phòng ngừa cường giáp – Liệu có thể?

Việc phòng ngừa cường giáp một cách tuyệt đối là khó, nhất là với các nguyên nhân liên quan đến tự miễn và di truyền như bệnh Basedow. Tuy nhiên, chúng ta hoàn toàn có thể thực hiện các biện pháp để giảm thiểu nguy cơ hoặc phát hiện bệnh sớm, từ đó điều trị hiệu quả hơn:

• Duy trì lối sống lành mạnh: Giảm stress, ngủ đủ giấc, tập thể dục đều đặn. Điều này đặc biệt quan trọng với những người có yếu tố nguy cơ Basedow.
• Không hút thuốc lá: Bỏ thuốc lá ngay nếu bạn đang hút, và tránh hít khói thuốc thụ động.
• Cân bằng iốt trong chế độ ăn: Sử dụng muối iốt hợp lý. Tránh lạm dụng các thực phẩm chức năng bổ sung iốt khi không có chỉ định y tế.
• Thận trọng khi dùng thuốc: Thông báo cho bác sĩ về tiền sử bệnh tuyến giáp nếu bạn được kê các thuốc có chứa iốt (như Amiodarone, thuốc cản quang). Nếu đang dùng hormone giáp thay thế, tuân thủ đúng liều lượng và tái khám định kỳ để bác sĩ điều chỉnh liều nếu cần.
• Khám sức khỏe định kỳ: Đặc biệt nếu bạn có tiền sử gia đình mắc bệnh tuyến giáp hoặc các bệnh tự miễn khác, việc kiểm tra chức năng tuyến giáp định kỳ giúp phát hiện sớm các bất thường.
• Nhận biết sớm triệu chứng: Đừng bỏ qua các dấu hiệu bất thường như tim đập nhanh, sụt cân không rõ nguyên nhân, run tay, lo lắng, mất ngủ, sợ nóng, thay đổi ở mắt hoặc vùng cổ. Đi khám bác sĩ ngay khi có những dấu hiệu này.

Việc chủ động tìm hiểu về sức khỏe của mình, từ các vấn đề quen thuộc như [trẻ sơ sinh không tăng cân] cho đến các bệnh lý nội tiết phức tạp như cường giáp, đều là hành động ý nghĩa giúp bạn sống khỏe mạnh hơn.

Đôi khi, những vấn đề sức khỏe có vẻ không liên quan trực tiếp đến nhau lại có thể bị ảnh hưởng bởi cùng một gốc rễ là sự mất cân bằng trong cơ thể. Việc duy trì một cơ thể khỏe mạnh toàn diện giúp giảm thiểu rủi ro cho nhiều bệnh lý khác nhau, bao gồm cả những vấn đề tế nhị mà nhiều người tìm hiểu như [quan hệ 1 tiếng mới ra], bởi sức khỏe sinh lý cũng liên quan đến nội tiết và thể trạng chung.

Kết luận

Cường giáp là một bệnh lý nội tiết phức tạp với nhiều nguyên nhân gây cường giáp khác nhau, trong đó Basedow là phổ biến nhất, tiếp theo là viêm tuyến giáp và bướu nhân độc. Các yếu tố như di truyền, giới tính, tiền sử bệnh tự miễn, hút thuốc, stress và iốt đều đóng vai trò nhất định trong nguy cơ mắc bệnh.

Việc nhận diện sớm các triệu chứng, đi khám bác sĩ chuyên khoa và thực hiện các xét nghiệm cần thiết là chìa khóa để xác định chính xác nguyên nhân gây cường giáp và có được phác đồ điều trị hiệu quả nhất. Đừng quên rằng lối sống lành mạnh và việc chủ động tìm hiểu kiến thức y khoa chính xác là những “vũ khí” quan trọng giúp bạn bảo vệ sức khỏe của tuyến giáp và cả cơ thể.

Nếu bạn hoặc người thân có bất kỳ triệu chứng nghi ngờ cường giáp hoặc có các yếu tố nguy cơ, đừng ngần ngại tìm kiếm sự tư vấn từ các chuyên gia y tế đáng tin cậy. Sức khỏe là tài sản quý giá nhất, hãy chăm sóc nó thật tốt bạn nhé!