Rối loạn lo âu trầm cảm: Hiểu rõ để vượt qua bóng tối trong tâm hồn

Này bạn ơi, có bao giờ bạn cảm thấy lòng mình nặng trĩu, như có tảng đá đè lên ngực, hay đầu óc lúc nào cũng quay cuồng với những lo toan không tên? Đó có thể là những biểu hiện thoáng qua của cuộc sống, nhưng đôi khi, chúng lại là tín hiệu cho thấy bạn đang phải đối mặt với một điều gì đó lớn hơn – một thứ gọi là Rối Loạn Lo âu Trầm Cảm. Trong số những vấn đề sức khỏe tâm thần phổ biến hiện nay, rối loạn lo âu trầm cảm thường đi đôi với nhau, tạo thành một “bộ đôi” khó chịu, ảnh hưởng sâu sắc đến cuộc sống của hàng triệu người trên khắp thế giới, bao gồm cả ở Việt Nam chúng ta.

Nếu bạn đang đọc những dòng này, có thể bạn hoặc người thân đang tìm hiểu về tình trạng này. Đừng lo, bạn không hề đơn độc. Hiểu đúng, hiểu đủ chính là bước đầu tiên để chúng ta cùng nhau “gỡ rối” và tìm lại ánh sáng cho tâm hồn.

Rối loạn lo âu trầm cảm là gì? Chúng có phải là một?

Rối loạn lo âu và trầm cảm là hai tình trạng sức khỏe tâm thần riêng biệt, nhưng chúng thường xuất hiện cùng lúc ở nhiều người.

Rối loạn lo âu là một nhóm các tình trạng đặc trưng bởi cảm giác lo lắng, sợ hãi quá mức và dai dẳng trước các tình huống hàng ngày. Nó không chỉ là cảm giác hồi hộp thoáng qua.

Còn trầm cảm là một rối loạn tâm trạng nghiêm trọng, khiến bạn cảm thấy buồn bã liên tục, mất hứng thú với mọi thứ, ảnh hưởng đến cách bạn cảm nhận, suy nghĩ và hành động.

Sở dĩ người ta hay nói đến “rối loạn lo âu trầm cảm” cùng nhau vì các nghiên cứu cho thấy khoảng 50-60% người bị trầm cảm cũng mắc một dạng rối loạn lo âu nào đó, và ngược lại, nhiều người bị rối loạn lo âu cuối cùng cũng phát triển các triệu chứng trầm cảm. Chúng có thể chồng chéo, làm trầm trọng thêm lẫn nhau, tạo thành một vòng luẩn quẩn khó thoát.

Tại sao rối loạn lo âu và trầm cảm thường “kết đôi”?

Có nhiều giả thuyết về việc tại sao hai tình trạng này lại “thân thiết” đến vậy.

Một trong những lý do chính là chúng có chung một số cơ chế sinh học trong não bộ, liên quan đến sự mất cân bằng của các chất dẫn truyền thần kinh như serotonin, norepinephrine và dopamine. Tương tự như việc tìm hiểu về cách giảm lượng đường trong máu nhanh nhất đòi hỏi chúng ta phải hiểu về vai trò của insulin, việc hiểu về rối loạn lo âu trầm cảm cũng cần xem xét vai trò của các “sứ giả hóa học” này trong não.

Ngoài ra, các yếu tố rủi ro về mặt tâm lý và xã hội cũng có thể góp phần vào sự “kết đôi” này. Ví dụ, những người có xu hướng suy nghĩ tiêu cực, hay né tránh vấn đề, hoặc từng trải qua chấn thương tâm lý, sự kiện căng thẳng lớn trong đời, đều dễ mắc cả hai bệnh. Một người luôn lo lắng thái quá về tương lai (lo âu) rất dễ cảm thấy tuyệt vọng, mất niềm tin và cuối cùng rơi vào trạng thái chán nản (trầm cảm). Ngược lại, một người đang trầm cảm, cảm thấy bất lực và dễ bị tổn thương, cũng rất dễ phát sinh cảm giác lo lắng tột độ về mọi thứ xung quanh.

Dấu hiệu nhận biết rối loạn lo âu trầm cảm bao gồm những gì?

Nhận biết sớm là cực kỳ quan trọng. Các dấu hiệu có thể rất đa dạng, từ cảm xúc, suy nghĩ, hành vi cho đến các biểu hiện thể chất.

• Dấu hiệu cảm xúc:

  • Cảm giác buồn bã, trống rỗng hoặc tuyệt vọng kéo dài (trầm cảm).
  • Mất hứng thú hoặc niềm vui với những sở thích, hoạt động từng yêu thích (trầm cảm).
  • Cảm giác lo lắng, bồn chồn, căng thẳng quá mức, như đang chờ đợi một điều tồi tệ sắp xảy ra (lo âu).
  • Cảm giác sợ hãi không rõ nguyên nhân (lo âu).
  • Dễ bị kích thích, cáu kỉnh, bứt rứt (cả hai).
  • Khó kiểm soát cảm xúc.

• Dấu hiệu suy nghĩ:

  • Suy nghĩ tiêu cực về bản thân, thế giới và tương lai (trầm cảm).
  • Cảm giác vô dụng, tội lỗi hoặc bất lực (trầm cảm).
  • Khó tập trung, ghi nhớ hoặc đưa ra quyết định (cả hai).
  • Suy nghĩ lặp đi lặp lại về những lo lắng, tình huống xấu nhất (lo âu).
  • Suy nghĩ về cái chết hoặc tự tử (trầm cảm).

• Dấu hiệu hành vi:

  • Thay đổi thói quen ngủ: ngủ quá ít (mất ngủ) hoặc ngủ quá nhiều (trầm cảm).
  • Thay đổi thói quen ăn uống: ăn mất ngon dẫn đến sụt cân hoặc ăn quá nhiều dẫn đến tăng cân (cả hai).
  • Thiếu năng lượng, mệt mỏi, uể oải (cả hai).
  • Tránh né các hoạt động xã hội, tự cô lập (cả hai).
  • Khó hoàn thành công việc ở trường, ở cơ quan, hoặc các công việc nhà (cả hai).
  • Bồn chồn, đứng ngồi không yên hoặc di chuyển chậm chạp hơn bình thường (cả hai).

• Dấu hiệu thể chất:

  • Đau nhức không rõ nguyên nhân (đau đầu, đau lưng, đau cơ) (cả hai).
  • Các vấn đề về tiêu hóa (đau bụng, buồn nôn, tiêu chảy hoặc táo bón) (cả hai).
  • Tim đập nhanh, hồi hộp, khó thở (lo âu, đặc biệt là cơn hoảng sợ).
  • Vã mồ hôi, run rẩy (lo âu).
  • Cảm giác căng cơ (lo âu).

Đôi khi, các triệu chứng thể chất của lo âu có thể gây nhầm lẫn với các tình trạng khác. Ví dụ, cảm giác ngực căng tức trước kỳ kinh bao lâu có thể là dấu hiệu bình thường của chu kỳ, nhưng cảm giác thắt nghẹt lồng ngực liên tục đi kèm lo lắng tột độ lại có thể là triệu chứng của rối loạn lo âu. Hay cảm giác khó thở, nghẹt mũi có thể là do triệu chứng lệch vách ngăn mũi, nhưng nếu nó đi kèm với cơn hoảng sợ hoặc lo lắng liên tục, thì lại cần xem xét khả năng do tâm lý. Điều quan trọng là cần quan sát tổng thể các triệu chứng và thời gian kéo dài của chúng.

Nguyên nhân nào dẫn đến rối loạn lo âu trầm cảm?

Không có một nguyên nhân duy nhất nào được xác định là “thủ phạm” gây ra rối loạn lo âu trầm cảm. Thay vào đó, nó thường là sự kết hợp phức tạp của nhiều yếu tố khác nhau.

Các yếu tố nguy cơ gây ra rối loạn lo âu và trầm cảm bao gồm di truyền, sinh học, tâm lý và môi trường xã hội

• Yếu tố sinh học:

  • Di truyền: Nếu trong gia đình có người từng mắc rối loạn lo âu hoặc trầm cảm, bạn có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Giống như màu mắt hay chiều cao, khuynh hướng mắc các bệnh tâm lý cũng có thể được “truyền lại”.
  • Hóa học não bộ: Sự mất cân bằng của các chất dẫn truyền thần kinh (serotonin, norepinephrine, dopamine) đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh tâm trạng và cảm xúc.
  • Cấu trúc và chức năng não: Một số vùng não chịu trách nhiệm điều chỉnh sợ hãi và tâm trạng có thể hoạt động bất thường ở những người mắc bệnh.
  • Yếu tố nội tiết: Sự thay đổi hormone (ví dụ: sau sinh, tiền mãn kinh) có thể ảnh hưởng đến tâm trạng và mức độ lo lắng.

• Yếu tố tâm lý:

  • Kinh nghiệm sống: Các sự kiện gây sang chấn tâm lý trong quá khứ (bỏ bê, lạm dụng, mất mát lớn) có thể khiến bạn dễ tổn thương hơn.
  • Phong cách suy nghĩ: Những người có xu hướng suy nghĩ tiêu cực, bi quan, hay tự chỉ trích bản thân dễ mắc bệnh hơn.
  • Cơ chế đối phó: Cách bạn xử lý căng thẳng và các vấn đề trong cuộc sống cũng ảnh hưởng đáng kể. Tránh né, kìm nén cảm xúc thường không hiệu quả.

• Yếu tố môi trường và xã hội:

  • Căng thẳng mãn tính: Áp lực công việc, học tập, các vấn đề tài chính, hoặc mâu thuẫn trong các mối quan hệ kéo dài có thể bào mòn sức khỏe tâm thần.
  • Sự kiện cuộc sống lớn: Mất việc, ly hôn, chuyển nhà, bệnh tật của bản thân hoặc người thân, hoặc cái chết của người yêu thương đều có thể là “cú sốc” dẫn đến lo âu và trầm cảm.
  • Thiếu sự hỗ trợ xã hội: Cảm thấy cô lập, không có ai để chia sẻ, không có sự kết nối xã hội là một yếu tố nguy cơ đáng kể.
  • Bệnh lý cơ thể đi kèm: Một số bệnh mạn tính như bệnh tim mạch, tiểu đường, ung thư, các rối loạn thần kinh cũng có thể làm tăng nguy cơ hoặc làm trầm trọng thêm rối loạn lo âu trầm cảm.

Ông bà ta có câu “Lo bò trắng răng”, ý nói lo lắng thái quá chẳng giải quyết được gì mà chỉ rước thêm bệnh vào thân. Tuy nhiên, với rối loạn lo âu trầm cảm, nó không chỉ là “lo vu vơ” hay “buồn bã nhất thời”, mà là một tình trạng bệnh lý cần được hiểu và điều trị đúng cách.

Rối loạn lo âu trầm cảm được chẩn đoán như thế nào?

Chẩn đoán rối loạn lo âu trầm cảm là một quá trình cẩn trọng, thường do các chuyên gia sức khỏe tâm thần như bác sĩ tâm thần hoặc nhà tâm lý lâm sàng thực hiện.

Quy trình này thường bao gồm:

1. Phỏng vấn lâm sàng chuyên sâu: Bác sĩ sẽ hỏi bạn về các triệu chứng bạn đang gặp phải, bao gồm thời gian xuất hiện, tần suất, mức độ ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày. Họ cũng sẽ hỏi về tiền sử bệnh tật cá nhân và gia đình (cả bệnh lý thể chất và tâm thần), các sự kiện căng thẳng trong cuộc sống, thói quen sinh hoạt (ngủ, ăn, tập thể dục), việc sử dụng chất kích thích (rượu, ma túy). Đây là bước quan trọng nhất để “vẽ” nên bức tranh toàn cảnh về tình trạng của bạn.
2. Sử dụng các bộ câu hỏi sàng lọc hoặc thang đánh giá: Có nhiều bộ câu hỏi tiêu chuẩn được thiết kế để đánh giá mức độ lo âu và trầm cảm, ví dụ như thang điểm PHQ-9 (cho trầm cảm) hoặc GAD-7 (cho rối loạn lo âu lan tỏa). Những công cụ này giúp bác sĩ định lượng mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng và theo dõi sự tiến triển trong quá trình điều trị.
3. Khám sức khỏe tổng quát và xét nghiệm (nếu cần): Đôi khi, các triệu chứng giống như lo âu hoặc trầm cảm có thể là do một bệnh lý thể chất nào đó gây ra (ví dụ: bệnh tuyến giáp, thiếu vitamin). Bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm máu hoặc các xét nghiệm khác để loại trừ các nguyên nhân này.
4. Tham vấn với người thân (nếu có sự đồng ý của bệnh nhân): Thông tin từ người thân có thể giúp bác sĩ hiểu rõ hơn về sự thay đổi trong hành vi và cảm xúc của bệnh nhân mà đôi khi bệnh nhân không tự nhận thấy hoặc không mô tả đầy đủ.
5. Đối chiếu với tiêu chuẩn chẩn đoán: Dựa trên tất cả thông tin thu thập được, bác sĩ sẽ đối chiếu với các tiêu chuẩn chẩn đoán chính thức (ví dụ: Sổ tay chẩn đoán và thống kê rối loạn tâm thần – DSM-5 hoặc Phân loại bệnh quốc tế – ICD-11) để đưa ra chẩn đoán cuối cùng về loại rối loạn lo âu hoặc trầm cảm cụ thể mà bạn mắc phải.

Cần lưu ý rằng việc chẩn đoán rối loạn lo âu trầm cảm không phải là một “bản án”, mà là bước đầu tiên để mở ra cánh cửa điều trị và phục hồi.

Rối loạn lo âu trầm cảm được điều trị như thế nào?

Tin vui là rối loạn lo âu trầm cảm hoàn toàn có thể điều trị được. Việc điều trị thường kết hợp nhiều phương pháp khác nhau, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh và tình trạng cụ thể của từng người.

Các phương pháp điều trị chính bao gồm:

1. Trị liệu tâm lý (Psychotherapy): Đây là phương pháp nền tảng và hiệu quả cao cho cả lo âu và trầm cảm.

   • Trị liệu Hành vi Nhận thức (CBT): Giúp bạn nhận biết và thay đổi các suy nghĩ, niềm tin tiêu cực và hành vi không có lợi đang duy trì vòng luẩn quẩn của lo âu và trầm cảm.
   • Trị liệu Liên cá nhân (IPT): Tập trung vào việc giải quyết các vấn đề trong mối quan hệ cá nhân đang góp phần gây ra hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng của bạn.
   • Trị liệu Chấp nhận và Cam kết (ACT): Giúp bạn học cách chấp nhận những cảm xúc khó chịu và cam kết hành động theo các giá trị sống của mình.
   • Các phương pháp trị liệu khác như trị liệu động, trị liệu nhóm…

2. Điều trị bằng thuốc: Thuốc có thể giúp cân bằng hóa chất não bộ và làm giảm các triệu chứng. Việc sử dụng thuốc cần tuân thủ nghiêm ngặt theo chỉ định của bác sĩ tâm thần.

   • Thuốc chống trầm cảm: Các loại phổ biến nhất là SSRIs (chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc) và SNRIs (chất ức chế tái hấp thu serotonin và norepinephrine). Chúng giúp tăng nồng độ serotonin và/hoặc norepinephrine trong não. Cần một vài tuần để thuốc phát huy tác dụng đầy đủ.
   • Thuốc chống lo âu: Benzodiazepines (chỉ dùng ngắn hạn vì nguy cơ phụ thuộc), Buspirone (dùng dài hạn cho rối loạn lo âu lan tỏa). Bác sĩ sẽ cân nhắc rất kỹ khi kê đơn loại thuốc này.
   • Các loại thuốc khác như thuốc chống loạn thần liều thấp (trong một số trường hợp nặng), thuốc ổn định khí sắc (nếu có các triệu chứng lưỡng cực đi kèm).

3. Thay đổi lối sống: Những thay đổi đơn giản trong thói quen hàng ngày có thể hỗ trợ rất lớn cho quá trình điều trị.

   • Tập thể dục đều đặn: Vận động giúp giải phóng endorphin – hóa chất tự nhiên giúp cải thiện tâm trạng. Dù chỉ là đi bộ nhanh 30 phút mỗi ngày cũng rất hữu ích.
   • Chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn uống cân bằng, đủ chất giúp cơ thể và não bộ hoạt động tốt hơn. Hạn chế đường, caffeine và rượu.
   • Ngủ đủ giấc: Cố gắng duy trì lịch ngủ đều đặn. Mất ngủ có thể làm trầm trọng thêm cả lo âu và trầm cảm.
   • Thực hành kỹ thuật thư giãn: Thiền, yoga, hít thở sâu, chánh niệm có thể giúp giảm căng thẳng và lo âu.
   • Tránh xa chất kích thích: Rượu và ma túy có thể tạm thời làm dịu cảm giác khó chịu nhưng về lâu dài sẽ khiến tình trạng tồi tệ hơn.
   • Thiết lập mục tiêu nhỏ và khả thi: Chia nhỏ công việc thành các bước nhỏ để dễ hoàn thành hơn, tạo cảm giác thành tựu.
   • Duy trì kết nối xã hội: Dành thời gian cho gia đình và bạn bè. Chia sẻ cảm xúc với người tin tưởng.
   • Học cách quản lý căng thẳng: Xác định nguồn gây căng thẳng và tìm cách đối phó lành mạnh.

Tiến sĩ Lê Thị Lan, một chuyên gia tâm lý với hơn 15 năm kinh nghiệm, chia sẻ: > “Điều trị rối loạn lo âu trầm cảm giống như việc chăm sóc một cái cây. Cần đủ nắng (trị liệu), nước (thuốc), và đất tốt (lối sống lành mạnh, sự hỗ trợ). Không có cách nào là ‘nhanh nhất’ hay ‘duy nhất’. Sự kiên trì và phối hợp các phương pháp mới mang lại hiệu quả bền vững.”

Việc dùng thuốc chống say tàu xe giúp giảm cảm giác khó chịu khi di chuyển, nhưng nó không giải quyết được căn nguyên gây say. Tương tự, thuốc chống trầm cảm/lo âu giúp giảm triệu chứng, nhưng trị liệu tâm lý và thay đổi lối sống mới giúp bạn tìm hiểu nguyên nhân sâu xa và xây dựng các kỹ năng đối phó lâu dài.

Rối loạn lo âu trầm cảm ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày như thế nào?

Ảnh hưởng của rối loạn lo âu trầm cảm không chỉ giới hạn ở cảm xúc. Nó có thể “xâm chiếm” mọi khía cạnh của cuộc sống, khiến mọi thứ trở nên khó khăn hơn rất nhiều.

Rối loạn lo âu và trầm cảm ảnh hưởng tiêu cực đến công việc, học tập, các mối quan hệ và sức khỏe thể chất

• Công việc và học tập: Khó tập trung, trí nhớ kém, thiếu động lực, mệt mỏi có thể khiến hiệu suất làm việc hoặc học tập giảm sút nghiêm trọng. Deadline trở thành “ác mộng”, các buổi họp trở nên đáng sợ.
• Các mối quan hệ: Cảm giác cáu kỉnh, dễ bùng nổ, hoặc ngược lại là thu mình, tránh né có thể gây căng thẳng trong các mối quan hệ với gia đình, bạn bè và đồng nghiệp. Người bệnh có thể cảm thấy bị hiểu lầm, cô lập.
• Sức khỏe thể chất: Ngoài các triệu chứng vật lý trực tiếp kể trên, căng thẳng mãn tính do lo âu và trầm cảm kéo dài có thể làm suy yếu hệ miễn dịch, tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, tiểu đường, và các vấn đề sức khỏe khác.
• Tài chính: Mất khả năng làm việc có thể dẫn đến khó khăn về tài chính, làm tăng thêm gánh nặng và lo lắng.
• Chất lượng cuộc sống: Nói chung, rối loạn lo âu trầm cảm làm giảm đáng kể chất lượng cuộc sống, lấy đi niềm vui và khả năng tận hưởng mọi thứ xung quanh.

Giáo sư Nguyễn Văn Minh, Viện Tâm thần Trung ương, nhận định: > “Chúng ta thường nói ‘bệnh tật hành hạ’, nhưng với rối loạn lo âu trầm cảm, nó không chỉ hành hạ thể xác qua các triệu chứng vật lý, mà còn bào mòn tinh thần, phá hủy các mối quan hệ, và cướp đi khả năng ‘sống’ một cách trọn vẹn.”

Thậm chí, những thay đổi lớn trong cuộc đời, dù là tích cực hay tiêu cực, đều có thể là yếu tố khởi phát. Việc mong ngóng một sự kiện trọng đại như mang thai, và tìm hiểu về máu báo thai có màu j để chuẩn bị, cũng có thể đi kèm với những lo lắng và áp lực không nhỏ, đôi khi dẫn đến các vấn đề tâm lý nếu không được quản lý tốt.

Làm thế nào để đối phó và hỗ trợ người mắc rối loạn lo âu trầm cảm?

Nếu bạn đang trải qua những cảm giác này, hoặc có người thân đang đối mặt với rối loạn lo âu trầm cảm, đây là một số lời khuyên hữu ích:

Đối với người đang gặp phải:

1. Tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên nghiệp: Đây là bước quan trọng nhất. Đừng ngại ngần liên hệ với bác sĩ tâm thần hoặc nhà tâm lý. Họ là những người có kiến thức và kinh nghiệm để giúp bạn.
2. Học về tình trạng của mình: Hiểu rõ về rối loạn lo âu trầm cảm giúp bạn cảm thấy kiểm soát hơn và giảm bớt sự sợ hãi về những gì mình đang trải qua.
3. Thực hành tự chăm sóc: Chú trọng đến giấc ngủ, chế độ ăn uống, và vận động. Đây là “nền móng” cho sức khỏe tinh thần.
4. Thiết lập ranh giới: Học cách nói “không” với những yêu cầu quá sức. Đừng cố gắng gánh vác quá nhiều trách nhiệm.
5. Kết nối với những người bạn tin tưởng: Chia sẻ cảm xúc với gia đình, bạn bè, hoặc tham gia nhóm hỗ trợ. Đừng giữ mọi thứ trong lòng.
6. Thực hành chánh niệm và thư giãn: Dành vài phút mỗi ngày để hít thở sâu, ngồi thiền, hoặc đơn giản là tận hưởng khoảnh khắc hiện tại.
7. Tránh các yếu tố kích hoạt (trigger): Nếu bạn biết điều gì làm tăng lo lắng hoặc cảm giác buồn bã, hãy cố gắng tránh nó hoặc học cách đối phó với nó một cách lành mạnh.
8. Kiên nhẫn với bản thân: Phục hồi là một quá trình, không phải là một cuộc đua. Sẽ có những ngày tốt và những ngày tồi tệ. Đừng quá khắt khe với bản thân khi gặp khó khăn.

Đối với người thân, bạn bè của người mắc bệnh:

1. Tìm hiểu về rối loạn lo âu trầm cảm: Hiểu biết giúp bạn cảm thông và hỗ trợ đúng cách.
2. Lắng nghe không phán xét: Đôi khi, điều đơn giản nhất bạn có thể làm là ngồi xuống và lắng nghe họ chia sẻ cảm xúc mà không đưa ra lời khuyên hay phán xét.
3. Thể hiện sự quan tâm và thấu hiểu: Hãy nói cho họ biết rằng bạn ở đây vì họ và bạn quan tâm đến họ.
4. Khuyến khích họ tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên nghiệp: Đôi khi, người bệnh cần một “cú hích” nhẹ nhàng từ người mình tin tưởng để dám bước chân đến gặp bác sĩ.
5. Đồng hành cùng họ: Cùng họ đi bộ, nấu ăn, xem phim, hoặc đơn giản là ngồi cạnh. Sự hiện diện của bạn rất có giá trị.
6. Kiên nhẫn: Quá trình điều trị có thể lâu dài và có những thăng trầm. Đừng nản lòng.
7. Chăm sóc bản thân bạn: Hỗ trợ người khác cũng cần năng lượng. Hãy đảm bảo bạn cũng dành thời gian nghỉ ngơi và tự chăm sóc để không bị kiệt sức.
8. Tránh đổ lỗi: Rối loạn lo âu trầm cảm không phải là lỗi của người bệnh. Nó là một tình trạng sức khỏe.

Khi nào thì cần tìm kiếm sự giúp đỡ y tế?

Việc phân biệt giữa cảm xúc buồn bã, lo lắng thông thường và rối loạn lo âu trầm cảm đôi khi không dễ dàng. Tuy nhiên, có một số dấu hiệu cảnh báo cho thấy bạn cần tìm kiếm sự hỗ trợ từ chuyên gia y tế:

• Các triệu chứng (buồn bã, lo lắng, mất hứng thú…) kéo dài hơn hai tuần và ảnh hưởng đến khả năng hoạt động hàng ngày của bạn (đi làm, đi học, chăm sóc bản thân).
• Bạn cảm thấy tuyệt vọng, vô dụng hoặc tội lỗi một cách mãnh liệt.
• Bạn có suy nghĩ về việc tự làm hại bản thân hoặc tự tử. Nếu bạn có suy nghĩ này, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ khẩn cấp ngay lập tức: liên hệ với đường dây nóng hỗ trợ sức khỏe tâm thần, đến phòng cấp cứu gần nhất, hoặc gọi cho người thân để được đưa đến bệnh viện.
• Các triệu chứng thể chất như tim đập nhanh, khó thở, đau ngực, chóng mặt xảy ra thường xuyên và làm bạn sợ hãi, hoặc bác sĩ đã loại trừ các nguyên nhân thể chất khác.
• Bạn đang sử dụng rượu, ma túy hoặc thuốc ngủ để đối phó với cảm xúc của mình.
• Bạn gặp khó khăn nghiêm trọng trong việc duy trì các mối quan hệ hoặc công việc/học tập do các triệu chứng.

Đừng chờ đợi cho đến khi mọi thứ trở nên tồi tệ hơn. Việc can thiệp sớm có thể tạo ra sự khác biệt rất lớn trong quá trình phục hồi. Đặt sức khỏe tâm thần của bạn lên hàng đầu là điều hoàn toàn xứng đáng.

Sống chung và phục hồi sau rối loạn lo âu trầm cảm

Phục hồi sau rối loạn lo âu trầm cảm là một hành trình. Nó không có nghĩa là bạn sẽ không bao giờ cảm thấy buồn bã hay lo lắng nữa, mà là bạn học được cách quản lý những cảm xúc này một cách lành mạnh, lấy lại quyền kiểm soát cuộc sống và tìm lại niềm vui.

• Duy trì liệu pháp và thuốc (nếu được kê đơn): Tuân thủ lịch hẹn với bác sĩ hoặc nhà trị liệu, và dùng thuốc đúng liều, đúng giờ ngay cả khi bạn cảm thấy tốt hơn. Ngừng thuốc đột ngột có thể gây ra các tác dụng phụ khó chịu hoặc làm bệnh tái phát.
• Tiếp tục thực hành các kỹ năng đối phó đã học: Áp dụng CBT, chánh niệm, kỹ thuật thư giãn vào cuộc sống hàng ngày.
• Xây dựng mạng lưới hỗ trợ vững chắc: Duy trì kết nối với gia đình, bạn bè, hoặc tham gia các nhóm hỗ trợ cho người mắc bệnh tâm lý.
• Đặt ra mục tiêu thực tế và từ từ quay trở lại các hoạt động yêu thích: Đừng ép bản thân phải làm quá nhiều quá nhanh. Bắt đầu từ những việc nhỏ để lấy lại sự tự tin.
• Chăm sóc sức khỏe thể chất: Ăn uống lành mạnh, tập thể dục đều đặn, ngủ đủ giấc là “thuốc bổ” cho cả thể chất và tinh thần.
• Học cách chấp nhận những thăng trầm: Sẽ có những ngày bạn cảm thấy xuống tinh thần. Điều quan trọng là không tự trách bản thân và biết rằng đó là một phần bình thường của quá trình phục hồi. Hãy áp dụng các kỹ năng đối phó đã học để vượt qua.
• Tìm ý nghĩa trong cuộc sống: Tham gia vào các hoạt động có ý nghĩa đối với bạn, giúp đỡ người khác, hoặc theo đuổi sở thích mới có thể mang lại niềm vui và mục đích sống.

Phục hồi không có nghĩa là trở về con người cũ y hệt trước khi bệnh. Thường thì, sau khi vượt qua rối loạn lo âu trầm cảm, nhiều người cảm thấy mình mạnh mẽ hơn, hiểu bản thân hơn, và có những kỹ năng đối phó tốt hơn với những khó khăn trong cuộc sống. Họ học được cách trân trọng những điều nhỏ bé và sống ý nghĩa hơn.

Kết luận

Rối loạn lo âu trầm cảm là những tình trạng sức khỏe tâm thần nghiêm trọng nhưng có thể điều trị được. Chúng không phải là dấu hiệu của sự yếu đuối hay thất bại cá nhân, mà là những bệnh lý phức tạp do sự kết hợp của nhiều yếu tố.

Hiểu rõ về các dấu hiệu, nguyên nhân và phương pháp điều trị là bước đầu tiên quan trọng để “phá tan” bóng tối mà rối loạn lo âu trầm cảm có thể giăng xuống cuộc sống. Nếu bạn hoặc người thân đang phải vật lộn với những triệu chứng này, đừng ngần ngại tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia sức khỏe tâm thần. Sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè và cộng đồng cũng đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong quá trình phục hồi.

Hãy nhớ rằng, bạn không hề đơn độc trên hành trình này. Với sự hỗ trợ và phương pháp điều trị phù hợp, bạn hoàn toàn có thể vượt qua những khó khăn do rối loạn lo âu trầm cảm gây ra và tìm lại cuộc sống tươi sáng, trọn vẹn.