Viêm loét dạ dày có phải mổ không? Khi nào cần phẫu thuật?

Chào bạn,

Khi nhắc đến căn bệnh viêm loét dạ dày, tá tràng, chắc hẳn câu hỏi mà không ít người băn khoăn, lo lắng đó là Viêm Loét Dạ Dày Có Phải Mổ Không. Nghe đến phẫu thuật đã thấy e ngại rồi đúng không nào? Trong tâm trí nhiều người, mổ xẻ là điều gì đó rất “nặng đô”, chỉ dành cho những bệnh “kinh khủng” lắm. Nhưng thực tế về viêm loét dạ dày có cần phẫu thuật hay không thì sao? Câu trả lời mang tính chất “đại đa số” mà tôi muốn chia sẻ ngay từ đầu là: Hầu hết các trường hợp viêm loét dạ dày KHÔNG cần phẫu thuật. Tin mừng đúng không bạn? Y học hiện đại đã có những bước tiến vượt bậc trong việc điều trị nội khoa (dùng thuốc) căn bệnh này. Tuy nhiên, cũng giống như bất kỳ vấn đề sức khỏe nào khác, luôn có những trường hợp đặc biệt, những tình huống “bất khả kháng” đòi hỏi sự can thiệp của dao kéo. Vậy, khi nào thì viêm loét dạ dày cần phải mổ? Chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu thật kỹ lưỡng nhé.

Viêm loét dạ dày, tá tràng là tình trạng niêm mạc dạ dày hoặc tá tràng (phần đầu tiên của ruột non, nối liền với dạ dày) bị tổn thương, bào mòn và hình thành nên các vết loét. Nguyên nhân phổ biến nhất, chiếm đến 80-90% các trường hợp, là do vi khuẩn Helicobacter pylori (H. pylori). Ngoài ra, việc sử dụng kéo dài các loại thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs) như ibuprofen, naproxen hay aspirin cũng là một “thủ phạm” đáng gờm. Stress căng thẳng kéo dài, hút thuốc lá, uống nhiều rượu bia, chế độ ăn uống không khoa học cũng góp phần làm tăng nguy cơ và khiến tình trạng loét nặng thêm.

Khi bị viêm loét, các triệu chứng thường gặp có thể là:

• Đau bụng vùng thượng vị (trên rốn, dưới xương ức), cơn đau thường có tính chất âm ỉ, nóng rát, đôi khi dữ dội.
• Cơn đau có thể xuất hiện lúc đói hoặc sau khi ăn, tùy thuộc vào vị trí loét (loét dạ dày thường đau tăng sau ăn, loét tá tràng thường đau khi đói và giảm sau ăn).
• Ợ hơi, ợ chua, đầy bụng, khó tiêu.
• Buồn nôn hoặc nôn.
• Cảm giác nhanh no hoặc no lâu bất thường.
• Trong trường hợp nặng hơn, có thể sụt cân, mệt mỏi do ăn uống kém.

Những triệu chứng này có thể khiến bạn lo lắng, và việc tìm hiểu viêm loét dạ dày có phải mổ không là hoàn toàn dễ hiểu. Tuy nhiên, như đã nói ở trên, phần lớn bệnh nhân sẽ được điều trị hiệu quả bằng thuốc.

Điều trị nội khoa: “Vũ khí” chính chống lại viêm loét dạ dày

Đừng vội nghĩ đến chuyện mổ xẻ ngay, bởi lẽ phương pháp điều trị nội khoa, tức là dùng thuốc, chính là “vũ khí” chủ lực và mang lại hiệu quả rất cao trong việc chữa lành các ổ loét và ngăn ngừa tái phát. Vậy các loại thuốc đó là gì và chúng hoạt động ra sao?

• Thuốc ức chế bơm proton (PPIs): Đây là nhóm thuốc “ngôi sao” trong điều trị viêm loét. Chúng hoạt động bằng cách giảm sản xuất axit trong dạ dày một cách mạnh mẽ, tạo điều kiện cho các vết loét có thời gian lành lại. Các hoạt chất phổ biến mà bạn có thể nghe tên bao gồm Omeprazole, Lansoprazole, Pantoprazole, Rabeprazole và Esomeprazole. Chắc hẳn bạn từng nghe qua hoặc sử dụng [esomeprazole 40mg là thuốc gì] rồi đúng không? Đó chính là một loại PPI rất hiệu quả, thường được bác sĩ chỉ định đấy.
• Thuốc kháng sinh: Nếu nguyên nhân gây loét là do vi khuẩn H. pylori, việc tiêu diệt “kẻ phá hoại” này là cực kỳ quan trọng để vết loét lành hẳn và không tái phát. Bác sĩ thường kết hợp 2 hoặc 3 loại kháng sinh khác nhau (như Amoxicillin, Clarithromycin, Metronidazole…) cùng với thuốc PPI và đôi khi là cả Bismuth trong một phác đồ điều trị kéo dài 10-14 ngày.
• Thuốc đối kháng thụ thể H2 (H2 blockers): Nhóm thuốc này cũng giúp giảm sản xuất axit nhưng không mạnh bằng PPIs. Chúng thường được dùng cho các trường hợp nhẹ hơn hoặc như một lựa chọn thay thế khi không dung nạp PPIs. Ví dụ như Ranitidine, Famotidine, Cimetidine.
• Thuốc bảo vệ niêm mạc: Các thuốc này tạo một lớp màng bao phủ lên vết loét, giúp bảo vệ nó khỏi axit dạ dày và pepsin, từ đó thúc đẩy quá trình lành vết loét. Sucralfate và các chế phẩm chứa Bismuth là những ví dụ.
• Thuốc kháng axit (Antacids): Các thuốc này giúp trung hòa axit dạ dày một cách nhanh chóng, giảm triệu chứng đau rát tức thời, nhưng không có tác dụng chữa lành vết loét về lâu dài.

Việc dùng thuốc cần tuân thủ nghiêm ngặt chỉ định của bác sĩ về loại thuốc, liều lượng và thời gian điều trị. Đừng tự ý dùng thuốc hay bỏ dở giữa chừng, đặc biệt là phác đồ diệt H. pylori, vì có thể dẫn đến kháng thuốc và khiến việc điều trị sau này khó khăn hơn rất nhiều.

Cùng với việc dùng thuốc, điều chỉnh lối sống đóng vai trò cực kỳ quan trọng. Bạn cần:

• Tránh các thực phẩm kích thích tăng tiết axit hoặc gây tổn thương niêm mạc như đồ cay nóng, nhiều dầu mỡ, đồ chua, caffeine, chocolate, bạc hà.
• Chia nhỏ bữa ăn, ăn chậm, nhai kỹ.
• Tránh hút thuốc lá và hạn chế rượu bia tối đa.
• Kiểm soát stress bằng cách tập thể dục, yoga, thiền, hoặc tìm các hoạt động thư giãn yêu thích.
• Ngủ đủ giấc.
• Thận trọng khi sử dụng các thuốc giảm đau, kháng viêm (NSAIDs), nếu cần dùng hãy tham khảo ý kiến bác sĩ.

Với sự kết hợp của thuốc men và lối sống lành mạnh, đa số các vết loét sẽ lành sau vài tuần đến vài tháng. Việc tái khám định kỳ theo hẹn của bác sĩ là rất cần thiết để đánh giá hiệu quả điều trị và có những điều chỉnh phù hợp.

Vậy là bạn đã thấy, phần lớn thời gian, câu trả lời cho câu hỏi viêm loét dạ dày có phải mổ không là KHÔNG. Phương pháp nội khoa hiệu quả đến mức nào rồi đấy!

Khi nào viêm loét dạ dày cần phải “nhờ” đến phẫu thuật?

Tuy nhiên, như đã đề cập, vẫn có những trường hợp ngoại lệ buộc bác sĩ phải cân nhắc đến phương án phẫu thuật. Đó là khi xuất hiện các biến chứng nguy hiểm hoặc tình trạng bệnh không đáp ứng với điều trị nội khoa tối ưu. Vậy những biến chứng đó là gì?

Xuất huyết tiêu hóa do loét: Viêm loét dạ dày có phải mổ không khi bị chảy máu?

Câu trả lời là: Có thể, tùy mức độ nghiêm trọng và khả năng kiểm soát bằng các phương pháp khác. Xuất huyết tiêu hóa là biến chứng phổ biến nhất của viêm loét, xảy ra khi vết loét ăn mòn vào mạch máu. Mức độ chảy máu có thể từ rỉ rả không nhận biết được (dẫn đến thiếu máu mãn tính) cho đến ồ ạt nguy hiểm tính mạng.

• Dấu hiệu chảy máu: Bạn có thể thấy nôn ra máu tươi hoặc máu đông màu nâu đen (như bã cà phê), hoặc đi ngoài phân đen, mùi khắm (gọi là tiêu phân đen). Chảy máu nhiều và nhanh có thể gây tụt huyết áp, chóng mặt, ngất xỉu.
• Xử lý ban đầu: Bác sĩ sẽ ưu tiên cầm máu bằng nội soi. Qua ống nội soi, bác sĩ có thể tiêm chất gây co mạch, kẹp clip, hoặc đốt điện để “khóa” mạch máu đang chảy. Phương pháp này rất hiệu quả và ít xâm lấn.
• Khi nào cần phẫu thuật? Phẫu thuật sẽ được xem xét khi:
  • Chảy máu quá nhiều và nhanh, không thể kiểm soát bằng nội soi.
  • Chảy máu tái phát nhiều lần dù đã điều trị nội soi.
  • Bệnh nhân có sốc do mất máu nặng và không đáp ứng hồi sức.

Trong trường hợp này, phẫu thuật nhằm mục đích tìm và khâu (cột) mạch máu đang chảy, đôi khi kết hợp với cắt bỏ phần dạ dày hoặc tá tràng có ổ loét. Lúc này, câu hỏi viêm loét dạ dày có phải mổ không không còn là tùy chọn mà là biện pháp cứu mạng.

Thủng ổ loét dạ dày/tá tràng: Biến chứng “cấp cứu” cần phẫu thuật ngay lập tức

Đây là biến chứng nguy hiểm và cần được phẫu thuật cấp cứu. Thủng xảy ra khi vết loét ăn thủng qua toàn bộ thành dạ dày hoặc tá tràng, khiến dịch tiêu hóa và thức ăn trong lòng ống tiêu hóa trào ra khoang phúc mạc (khoang bụng).

• Dấu hiệu: Cơn đau bụng đột ngột, dữ dội như dao đâm, lan ra khắp bụng, bụng cứng như gỗ khi sờ vào. Kèm theo sốt, mạch nhanh, huyết áp tụt – dấu hiệu của viêm phúc mạc và sốc nhiễm khuẩn.
• Vì sao phải mổ? Dịch tiêu hóa và thức ăn là môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển, gây nhiễm trùng nặng trong khoang bụng (viêm phúc mạc). Tình trạng này nếu không can thiệp kịp thời có thể dẫn đến sốc nhiễm khuẩn, suy đa tạng và tử vong. Do đó, phẫu thuật là cách duy nhất và bắt buộc để đóng lỗ thủng, làm sạch khoang bụng và ngăn ngừa nhiễm trùng lan rộng.

Với biến chứng thủng ổ loét, câu trả lời cho viêm loét dạ dày có phải mổ không là: CHẮC CHẮN CẦN MỔ CẤP CỨU.

Hẹp môn vị: Tắc nghẽn đường tiêu hóa cần can thiệp

Môn vị là phần cuối của dạ dày, nơi nối với tá tràng. Khi ổ loét ở vùng này tái phát nhiều lần hoặc kéo dài, quá trình viêm và sẹo hóa có thể làm môn vị bị co kéo, phù nề hoặc dày lên, dẫn đến hẹp và tắc nghẽn đường lưu thông của thức ăn từ dạ dày xuống ruột non.

• Dấu hiệu: Bệnh nhân thường cảm thấy đầy bụng, khó tiêu kéo dài, ăn nhanh no và đặc biệt là nôn ra thức ăn của bữa ăn trước đó, thậm chí vài ngày trước đó (do thức ăn bị ứ đọng lâu trong dạ dày). Nôn nhiều có thể dẫn đến mất nước, sụt cân, suy kiệt.
• Xử lý: Ban đầu có thể thử nong môn vị qua nội soi hoặc điều trị nội khoa để giảm phù nề. Tuy nhiên, nếu hẹp nặng do sẹo xơ cứng và không thể giải quyết bằng các phương pháp ít xâm lấn, phẫu thuật là cần thiết để “mở thông” lại đường đi của thức ăn.

Trong trường hợp hẹp môn vị nghiêm trọng do loét, viêm loét dạ dày có phải mổ không thường có câu trả lời là CÓ, để giải quyết tình trạng tắc nghẽn và cải thiện chất lượng sống cho bệnh nhân.

Loét “khó chiều” (kháng trị) hoặc nghi ngờ ác tính

Đôi khi, dù đã tuân thủ nghiêm ngặt các phác đồ điều trị nội khoa chuẩn và điều chỉnh lối sống, ổ loét vẫn không lành hoặc tái phát liên tục. Đây gọi là loét kháng trị. Bên cạnh đó, một số ổ loét có đặc điểm không điển hình khi nội soi hoặc kết quả sinh thiết (lấy mẫu mô kiểm tra dưới kính hiển vi) gợi ý khả năng là tổn thương tiền ung thư hoặc đã là ung thư hóa trên nền ổ loét mãn tính.

• Loét kháng trị: Sau khi loại trừ các nguyên nhân gây thất bại điều trị nội khoa (không tuân thủ, kháng H. pylori, tiếp tục dùng NSAIDs…), nếu ổ loét vẫn tồn tại hoặc tái phát, bác sĩ sẽ cần đánh giá kỹ lưỡng hơn và có thể xem xét phẫu thuật cắt bỏ phần dạ dày chứa ổ loét.
• Nghi ngờ ác tính: Đây là lý do quan trọng hàng đầu cần xem xét phẫu thuật. Nếu sinh thiết xác định hoặc nghi ngờ cao ổ loét là ung thư, việc phẫu thuật cắt bỏ khối u và các hạch bạch huyết lân cận là phương pháp điều trị chính. Việc xác định sớm [triệu chứng ung thư trực tràng giai đoạn đầu] hay [các giai đoạn ung thư đại tràng] nói chung đều rất quan trọng, tương tự như việc phát hiện sớm ung thư dạ dày hóa từ ổ loét mãn tính vậy. Sự cảnh giác với những dấu hiệu bất thường, dù là ở dạ dày hay các bộ phận khác như [dau hiệu ung thư vú] ở phụ nữ, đều giúp tăng cơ hội điều trị thành công.

Trong những tình huống này, viêm loét dạ dày có phải mổ không sẽ phụ thuộc vào kết quả đánh giá chuyên sâu của bác sĩ, đặc biệt là kết quả sinh thiết.

Các loại phẫu thuật điều trị viêm loét dạ dày và biến chứng

Khi phẫu thuật là bắt buộc, có nhiều phương pháp khác nhau tùy thuộc vào tình trạng bệnh, vị trí loét và biến chứng gặp phải. Các loại phẫu thuật phổ biến bao gồm:

1. Khâu lỗ thủng (đối với loét thủng): Đây là phẫu thuật cấp cứu đơn giản nhất, chỉ nhằm mục đích đóng lỗ thủng trên thành dạ dày/tá tràng và làm sạch khoang bụng. Đôi khi, bác sĩ sẽ thêm một thủ thuật làm giảm tiết axit (như cắt dây thần kinh X) để hỗ trợ lành loét sau này.
2. Phẫu thuật cắt dây thần kinh X (Vagotomy): Dây thần kinh X kích thích dạ dày tiết axit. Cắt một phần hoặc toàn bộ dây thần kinh này giúp giảm tiết axit, từ đó hỗ trợ lành loét. Phẫu thuật này thường kết hợp với một thủ thuật khác để cải thiện việc làm rỗng dạ dày (như tạo hình môn vị hoặc phẫu thuật dẫn lưu).
3. Phẫu thuật cắt bỏ phần dạ dày (Gastrectomy): Đây là phẫu thuật triệt để hơn, cắt bỏ phần dạ dày có ổ loét (thường là phần hang vị nơi tiết nhiều axit) hoặc phần dạ dày bị biến chứng nặng. Có hai loại phẫu thuật cắt bỏ phổ biến:
   • Billroth I: Nối phần dạ dày còn lại với tá tràng.
   • Billroth II: Nối phần dạ dày còn lại với quai hỗng tràng (phần giữa của ruột non), và đóng mỏm tá tràng lại. Phương pháp này thường được dùng khi loét ở tá tràng quá nặng hoặc khi Billroth I không thực hiện được.
4. Phẫu thuật tạo hình môn vị (Pyloroplasty): Mở rộng cơ môn vị bị hẹp để thức ăn dễ dàng đi từ dạ dày xuống tá tràng. Thường kết hợp với cắt dây thần kinh X.

Quyết định lựa chọn loại phẫu thuật nào phụ thuộc vào nhiều yếu tố: tình trạng sức khỏe của bệnh nhân, mức độ và vị trí của ổ loét, loại biến chứng, và kinh nghiệm của phẫu thuật viên. Ngày nay, nhiều phẫu thuật dạ dày có thể được thực hiện bằng phương pháp nội soi (phẫu thuật nội soi), ít xâm lấn hơn và giúp bệnh nhân phục hồi nhanh hơn so với mổ mở truyền thống.

Giống như mọi ca phẫu thuật lớn khác, phẫu thuật điều trị viêm loét dạ dày cũng tiềm ẩn một số nguy cơ và biến chứng, cả trong và sau mổ. Bao gồm:

• Nhiễm trùng vết mổ.
• Chảy máu sau mổ.
• Rò rỉ từ chỗ nối (miệng nối).
• Tắc ruột.
• Viêm phổi, huyết khối tĩnh mạch.
• Các vấn đề lâu dài sau cắt dạ dày như hội chứng Dumping (thức ăn đi xuống ruột non quá nhanh gây các triệu chứng khó chịu), thiếu máu do kém hấp thu vitamin B12 hoặc sắt, tiêu chảy, sụt cân…

Tuy nhiên, với sự tiến bộ của y học và kỹ thuật gây mê hồi sức, tỷ lệ biến chứng đã giảm đi đáng kể. Điều quan trọng là bạn cần được phẫu thuật bởi các phẫu thuật viên giàu kinh nghiệm tại các bệnh viện chuyên khoa.

Lời khuyên từ chuyên gia và tầm quan trọng của việc thăm khám

Viêm loét dạ dày là một bệnh lý tiêu hóa phổ biến, và việc bạn quan tâm đến viêm loét dạ dày có phải mổ không cho thấy sự chủ động trong việc tìm hiểu về sức khỏe của mình, điều này rất đáng khen ngợi.

Bác sĩ Nguyễn Văn A, chuyên gia Tiêu hóa tại Bệnh viện Đa khoa Thành phố chia sẻ: “Đa số các trường hợp viêm loét dạ dày hiện nay đều được điều trị thành công bằng thuốc. Chỉ những trường hợp có biến chứng nặng như chảy máu không kiểm soát, thủng, hẹp môn vị, hoặc nghi ngờ ung thư, chúng tôi mới phải cân nhắc đến phẫu thuật. Việc chẩn đoán sớm và tuân thủ điều trị nội khoa đóng vai trò quyết định.”

Như vậy, chìa khóa để tránh phải phẫu thuật là gì? Đó chính là:

1. Nhận biết sớm các triệu chứng: Đừng bỏ qua những “lời than phiền” của dạ dày như đau bụng thượng vị, ợ hơi, ợ chua kéo dài.
2. Đi khám bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa sớm: Khi có triệu chứng, hãy đến gặp bác sĩ để được thăm khám, chẩn đoán chính xác (thường bằng nội soi) và xác định nguyên nhân (tìm H. pylori). Việc chẩn đoán sớm giúp điều trị hiệu quả ngay từ đầu, ngăn ngừa biến chứng.
3. Tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị: Dùng đúng thuốc, đủ liều, đủ thời gian theo chỉ định của bác sĩ.
4. Thay đổi lối sống: Ăn uống lành mạnh, tránh xa thuốc lá, rượu bia, kiểm soát stress.
5. Tái khám định kỳ: Để bác sĩ đánh giá hiệu quả điều trị, đảm bảo vết loét đã lành hẳn và kiểm tra xem vi khuẩn H. pylori đã được diệt trừ chưa.

Bên cạnh đó, việc nâng cao nhận thức về sức khỏe nói chung là rất quan trọng. Đôi khi, những dấu hiệu mà chúng ta cho là nhỏ nhặt lại có thể liên quan đến nhiều vấn đề khác, ví dụ như việc [nổi hạch ở cổ bên trái không đau] có thể là dấu hiệu của nhiều bệnh lý khác nhau chứ không chỉ liên quan đến tiêu hóa. Vì vậy, đừng ngần ngại tìm hiểu thông tin từ các nguồn đáng tin cậy và đi khám khi có bất kỳ sự lo lắng nào về sức khỏe.

Kết luận

Tóm lại, câu trả lời cho câu hỏi viêm loét dạ dày có phải mổ không là: Trong đại đa số các trường hợp, không cần phẫu thuật. Bệnh có thể được điều trị thành công và triệt để bằng thuốc men kết hợp với điều chỉnh lối sống. Phẫu thuật chỉ được chỉ định khi xuất hiện các biến chứng nghiêm trọng đe dọa tính mạng hoặc khi điều trị nội khoa thất bại hoàn toàn.

Việc quan trọng nhất bạn có thể làm là lắng nghe cơ thể mình, đừng chủ quan với các triệu chứng. Khi có dấu hiệu nghi ngờ viêm loét dạ dày, hãy tìm đến bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa để được thăm khám, chẩn đoán chính xác và có phác đồ điều trị phù hợp nhất. Việc điều trị sớm, đúng cách không chỉ giúp bạn thoát khỏi những cơn đau hành hạ mà còn ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm, từ đó tránh được việc phải đối mặt với cuộc phẫu thuật không mong muốn.

Hãy luôn là người tiêu dùng thông thái về sức khỏe của chính mình bạn nhé! Nếu có bất kỳ câu hỏi nào khác, đừng ngần ngại tìm kiếm thông tin từ các nguồn y tế uy tín hoặc trực tiếp hỏi ý kiến bác sĩ của bạn. Sức khỏe là vốn quý nhất!