Khoa Thần Kinh Gồm Những Bệnh Gì? Hiểu Rõ Để Chăm Sóc Sức Khỏe

Chào bạn, có bao giờ bạn tự hỏi, khi gặp những vấn đề về đau đầu dai dẳng, tê bì chân tay, khó khăn khi đi lại hay trí nhớ bỗng kém đi, mình nên tìm đến chuyên khoa nào không? Rất có thể, bạn đang nghĩ đến khoa Thần Kinh đấy. Khoa Thần Kinh là một lĩnh vực y khoa vô cùng quan trọng, chuyên nghiên cứu và điều trị các bệnh lý ảnh hưởng đến hệ thống thần kinh của con người. Vậy cụ thể, Khoa Thần Kinh Gồm Những Bệnh Gì? Tại sao chúng ta cần quan tâm đến sức khỏe thần kinh của mình? Bài viết này sẽ cùng bạn đi sâu khám phá thế giới bí ẩn và phức tạp của hệ thần kinh, giúp bạn hiểu rõ hơn về các bệnh lý mà khoa này đảm trách, từ đó biết cách nhận diện sớm các dấu hiệu bất thường và bảo vệ bản thân tốt hơn nhé!

Hệ thần kinh của chúng ta, bạn biết đấy, giống như một mạng lưới siêu việt điều khiển mọi hoạt động từ suy nghĩ, cảm xúc đến vận động và chức năng cơ bản của cơ thể như thở hay tiêu hóa. Nó bao gồm bộ não, tủy sống (tạo nên hệ thần kinh trung ương) và mạng lưới dây thần kinh lan tỏa khắp cơ thể (hệ thần kinh ngoại biên). Chỉ cần một “khâu” nào đó trong mạng lưới này gặp trục trặc, là cả cơ thể có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Đó chính là lúc các bác sĩ chuyên khoa Thần kinh vào cuộc. Họ là những “thám tử” tài ba, tìm kiếm nguyên nhân gốc rễ của các vấn đề, có thể là do tổn thương cấu trúc, rối loạn chức năng, nhiễm trùng, hoặc các bệnh tự miễn tấn công hệ thần kinh.

Để trả lời câu hỏi khoa thần kinh gồm những bệnh gì một cách toàn diện nhất, chúng ta sẽ cùng nhau điểm qua những nhóm bệnh lý phổ biến và thường gặp nhất mà các bác sĩ Thần kinh thường xuyên đối mặt. Hãy chuẩn bị tinh thần để khám phá nhé, vì đây là những kiến thức sức khỏe vô cùng hữu ích cho chính bạn và những người thân yêu!

Hệ Thần Kinh Hoạt Động Như Thế Nào? “Tổng Hành Dinh” Của Cơ Thể

Trước khi đi sâu vào các bệnh lý, chúng ta cần có cái nhìn tổng quan về cách hệ thần kinh hoạt động. Hãy tưởng tượng bộ não của bạn là một “tổng hành dinh” phức tạp nhất thế giới, nơi xử lý thông tin, ra lệnh và lưu trữ ký ức. Tủy sống là “xa lộ thông tin” chính, kết nối bộ não với phần còn lại của cơ thể. Còn các dây thần kinh thì giống như những “đường dây liên lạc” nhỏ bé, truyền tín hiệu đi khắp nơi.

Tín hiệu thần kinh truyền đi dưới dạng xung điện và hóa học, nhanh chóng đến mức bạn gần như không nhận ra. Nhờ hệ thần kinh, bạn có thể cảm nhận được cái lạnh, nhìn thấy màu sắc, nghe thấy âm thanh, và thực hiện mọi cử động dù là nhỏ nhất. Khi hệ thống này gặp vấn đề, các chức năng này có thể bị suy yếu hoặc mất đi, dẫn đến các bệnh lý thần kinh.

Các bệnh lý thần kinh rất đa dạng và phức tạp, có thể ảnh hưởng đến bất kỳ phần nào của hệ thống này. Một số bệnh ảnh hưởng trực tiếp đến cấu trúc não bộ, trong khi những bệnh khác lại tác động đến dây thần kinh ngoại biên hay tủy sống. Sự đa dạng này là lý do tại sao khoa Thần kinh bao gồm một phạm vi bệnh lý rất rộng.

Khoa Thần Kinh Gồm Những Bệnh Gì? Các Nhóm Bệnh Lý Chính

Để dễ hình dung khoa thần kinh gồm những bệnh gì, chúng ta có thể chia các bệnh lý này thành các nhóm chính dựa trên vị trí tổn thương hoặc đặc điểm bệnh học. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng nhiều bệnh có thể ảnh hưởng đến nhiều phần của hệ thần kinh cùng lúc.

1. Các Bệnh Về Não Bộ

Đây là nhóm bệnh lý phổ biến và thường gây ảnh hưởng nghiêm trọng nhất, do não bộ là trung tâm điều khiển mọi hoạt động.

Đột Quỵ (Tai Biến Mạch Máu Não)

Đột quỵ là một trong những cấp cứu thần kinh nguy hiểm nhất. Nó xảy ra khi nguồn cung cấp máu đến một phần của não bị gián đoạn (đột quỵ thiếu máu cục bộ) hoặc khi một mạch máu trong não bị vỡ (đột quỵ xuất huyết). Thiếu máu hoặc chảy máu khiến các tế bào não chết đi nhanh chóng.

• Triệu chứng phổ biến: Đột ngột tê hoặc yếu nửa mặt, một tay hoặc một chân (đặc biệt là một bên cơ thể), khó nói hoặc khó hiểu lời nói, nhìn mờ đột ngột ở một hoặc cả hai mắt, khó đi lại, chóng mặt, mất thăng bằng hoặc phối hợp, đau đầu dữ dội không rõ nguyên nhân. Những biểu hiện của tai biến này thường xuất hiện đột ngột và cần được cấp cứu ngay lập tức.
• Nguyên nhân: Huyết áp cao, cholesterol cao, tiểu đường, hút thuốc, béo phì, bệnh tim mạch…
• Điều trị: Cấp cứu để tái thông mạch máu hoặc kiểm soát chảy máu, sau đó là phục hồi chức năng (vật lý trị liệu, ngôn ngữ trị liệu…).

Đột quỵ là một cuộc đua với thời gian. Mỗi phút trôi qua sau khi đột quỵ xảy ra, hàng triệu tế bào não sẽ chết đi. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu và đưa bệnh nhân đến bệnh viện kịp thời là yếu tố then chốt quyết định khả năng phục hồi và hạn chế di chứng.

Động Kinh

Động kinh là một rối loạn thần kinh mãn tính đặc trưng bởi các cơn co giật tái phát. Cơn co giật xảy ra do hoạt động điện bất thường đột ngột và quá mức trong não.

• Triệu chứng: Có nhiều loại cơn co giật khác nhau, từ những cơn vắng ý thức thoáng qua (nhìn chằm chằm vô hồn) đến những cơn co cứng co giật toàn thân dữ dội, mất ý thức.
• Nguyên nhân: Có thể do di truyền, tổn thương não (sau đột quỵ, chấn thương sọ não, nhiễm trùng), u não, hoặc không rõ nguyên nhân.
• Điều trị: Chủ yếu dùng thuốc chống động kinh để kiểm soát các cơn co giật.

Bệnh Parkinson

Bệnh Parkinson là một rối loạn thoái hóa tiến triển của hệ thần kinh ảnh hưởng chủ yếu đến khả năng vận động. Bệnh xảy ra khi các tế bào thần kinh sản xuất dopamine trong não bị chết đi.

• Triệu chứng: Run (thường bắt đầu ở một bên cơ thể), cứng cơ, chậm vận động (đặc biệt là khi bắt đầu di chuyển), mất thăng bằng và khó khăn khi đi lại. Ngoài ra còn có các triệu chứng không vận động như rối loạn giấc ngủ, táo bón, thay đổi giọng nói, suy giảm khứu giác.
• Nguyên nhân: Chưa rõ hoàn toàn, có yếu tố di truyền và môi trường.
• Điều trị: Chủ yếu dùng thuốc để kiểm soát triệu chứng, vật lý trị liệu, đôi khi phẫu thuật kích thích não sâu.

Bệnh Alzheimer và Sa Sút Trí Tuệ Khác

Alzheimer là dạng sa sút trí tuệ phổ biến nhất, gây suy giảm dần dần trí nhớ, suy nghĩ và hành vi. Sa sút trí tuệ là một hội chứng mô tả sự suy giảm chức năng nhận thức đủ nặng để ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày.

• Triệu chứng: Mất trí nhớ, khó khăn trong việc giải quyết vấn đề hoặc thực hiện các công việc quen thuộc, thay đổi tâm trạng và tính cách, khó khăn trong giao tiếp, mất phương hướng về thời gian và không gian.
• Nguyên nhân: Thoái hóa tế bào não do sự tích tụ các mảng amyloid và búi neurofibrillary (trong Alzheimer), hoặc tổn thương mạch máu não (sa sút trí tuệ mạch máu),…
• Điều trị: Hiện chưa có cách chữa khỏi, việc điều trị tập trung vào làm chậm tiến trình bệnh và quản lý triệu chứng bằng thuốc và liệu pháp hỗ trợ.

Đau Đầu (Migraine, Căng Thẳng…)

Đau đầu là triệu chứng rất phổ biến, nhưng một số dạng đau đầu (như đau nửa đầu Migraine) là bệnh lý thần kinh thực sự, ảnh hưởng đến hàng triệu người. Đau đầu cũng có thể là triệu chứng của các bệnh lý nghiêm trọng hơn như u não, viêm màng não.

• Triệu chứng: Đau đầu có thể từ nhẹ đến dữ dội, có thể kèm theo buồn nôn, nôn, nhạy cảm với ánh sáng và âm thanh (trong Migraine). Đau đầu do căng thẳng thường là cảm giác siết chặt quanh đầu.
• Nguyên nhân: Đa dạng, bao gồm yếu tố di truyền, thay đổi nội tiết, căng thẳng, thiếu ngủ, thực phẩm, thay đổi thời tiết…
• Điều trị: Dùng thuốc giảm đau, thuốc phòng ngừa, thay đổi lối sống, vật lý trị liệu.

Bệnh Sợi Cơ (Multiple Sclerosis – MS)

MS là một bệnh tự miễn mãn tính tấn công lớp vỏ bảo vệ (myelin) bao quanh các sợi thần kinh trong não và tủy sống. Tổn thương myelin làm chậm hoặc chặn tín hiệu thần kinh.

• Triệu chứng: Rất đa dạng tùy thuộc vào vị trí tổn thương, có thể bao gồm tê bì hoặc yếu chân tay, nhìn mờ hoặc nhìn đôi, mệt mỏi, khó khăn về thăng bằng và phối hợp, vấn đề về nhận thức. Các triệu chứng thường đến và đi trong giai đoạn đầu.
• Nguyên nhân: Tự miễn, có yếu tố di truyền và môi trường.
• Điều trị: Dùng thuốc điều hòa miễn dịch để làm chậm tiến triển bệnh, điều trị triệu chứng, vật lý trị liệu.

U Não

U não là khối tế bào phát triển bất thường trong não. Có thể là u lành tính hoặc u ác tính (ung thư). U có thể gây áp lực lên các vùng não xung quanh, làm gián đoạn chức năng.

• Triệu chứng: Đau đầu (thường nặng hơn vào buổi sáng), buồn nôn, nôn, thay đổi thị lực hoặc thính giác, co giật, yếu hoặc tê liệt một bên cơ thể, thay đổi tính cách hoặc hành vi, khó khăn về lời nói hoặc trí nhớ.
• Nguyên nhân: Chưa rõ hoàn toàn.
• Điều trị: Phụ thuộc vào loại u, kích thước, vị trí và mức độ lan rộng, có thể bao gồm phẫu thuật, xạ trị, hóa trị.

Để đánh giá tình trạng sức khỏe tổng thể và phát hiện sớm các yếu tố nguy cơ gây bệnh thần kinh như tiểu đường hay vấn đề về thận (có thể ảnh hưởng đến dây thần kinh ngoại biên), việc kiểm tra các chỉ số trong xét nghiệm máu là rất quan trọng. Những chỉ số này có thể cung cấp manh mối quý giá cho bác sĩ.

2. Các Bệnh Về Tủy Sống

Tủy sống là cầu nối quan trọng giữa não và cơ thể. Tổn thương tủy sống thường gây ảnh hưởng nặng nề đến vận động và cảm giác.

Tổn Thương Tủy Sống (Chấn Thương)

Thường do tai nạn (tai nạn giao thông, ngã cao…). Mức độ ảnh hưởng phụ thuộc vào vị trí và mức độ tổn thương.

• Triệu chứng: Mất khả năng vận động (liệt) và cảm giác dưới mức tổn thương, mất kiểm soát bàng quang và ruột, thay đổi chức năng tình dục, đau thần kinh.
• Nguyên nhân: Chấn thương vật lý.
• Điều trị: Cấp cứu để ổn định cột sống, sau đó là phục hồi chức năng lâu dài.

Viêm Tủy

Tình trạng viêm nhiễm ảnh hưởng đến tủy sống.

• Triệu chứng: Đau lưng, yếu chân tay, tê bì hoặc cảm giác bất thường ở chân tay, rối loạn chức năng bàng quang và ruột.
• Nguyên nhân: Nhiễm virus, vi khuẩn, hoặc bệnh tự miễn.
• Điều trị: Điều trị nguyên nhân (kháng sinh, thuốc kháng virus) và thuốc chống viêm, phục hồi chức năng.

Thoái Hóa Cột Sống Ảnh Hưởng Thần Kinh (Ví dụ: Thoát Vị Đĩa Đệm)

Các vấn đề về cấu trúc cột sống (thoái hóa, thoát vị đĩa đệm, hẹp ống sống) có thể chèn ép vào tủy sống hoặc các rễ thần kinh xuất phát từ tủy sống.

• Triệu chứng: Đau lưng hoặc cổ lan xuống chân (đau thần kinh tọa) hoặc tay, tê bì, yếu cơ ở vùng bị ảnh hưởng.
• Nguyên nhân: Lão hóa, chấn thương, tư thế sai.
• Điều trị: Nghỉ ngơi, thuốc giảm đau và chống viêm, vật lý trị liệu, phẫu thuật trong trường hợp nặng.

3. Các Bệnh Về Dây Thần Kinh Ngoại Biên

Hệ thần kinh ngoại biên bao gồm tất cả các dây thần kinh nằm ngoài não và tủy sống. Chúng kết nối hệ thần kinh trung ương với các cơ quan, cơ bắp và da.

Bệnh Đa Dây Thần Kinh Ngoại Biên (Peripheral Neuropathy)

Tình trạng tổn thương hoặc rối loạn chức năng của nhiều dây thần kinh ngoại biên.

• Triệu chứng: Tê bì, ngứa ran, cảm giác nóng rát hoặc đau (thường bắt đầu ở bàn chân và bàn tay, đối xứng), yếu cơ, khó khăn trong phối hợp.
• Nguyên nhân: Phổ biến nhất là do tiểu đường, nhưng cũng có thể do thiếu vitamin B, nhiễm trùng, bệnh tự miễn (ví dụ: hội chứng Guillain-Barré), tiếp xúc với chất độc, nghiện rượu, hoặc không rõ nguyên nhân.
• Điều trị: Điều trị nguyên nhân, dùng thuốc giảm đau thần kinh.

Đau Dây Thần Kinh Sinh Ba (Trigeminal Neuralgia)

Một dạng đau thần kinh mặt dữ dội, thường chỉ ảnh hưởng đến một bên mặt. Gây ra bởi sự chèn ép vào dây thần kinh sinh ba.

• Triệu chứng: Cơn đau như điện giật hoặc châm chích dữ dội ở mặt, thường ở vùng má, hàm hoặc trán. Cơn đau có thể được kích hoạt bởi những tác động nhẹ như chạm vào mặt, đánh răng, nhai, nói chuyện hoặc gió lạnh.
• Nguyên nhân: Thường do mạch máu chèn ép dây thần kinh sinh ba, đôi khi do u hoặc MS.
• Điều trị: Dùng thuốc giảm đau thần kinh, phẫu thuật giảm áp lực cho dây thần kinh.

Hội Chứng Ống Cổ Tay (Carpal Tunnel Syndrome)

Xảy ra khi dây thần kinh giữa bị chèn ép khi đi qua ống cổ tay.

• Triệu chứng: Tê bì, ngứa ran, đau ở ngón cái, ngón trỏ, ngón giữa và một nửa ngón áp út, đặc biệt vào ban đêm. Yếu cơ ở bàn tay, khó cầm nắm.
• Nguyên nhân: Cử động cổ tay lặp đi lặp lại, viêm khớp, mang thai, tiểu đường.
• Điều trị: Nghỉ ngơi, nẹp cổ tay, thuốc chống viêm, tiêm corticosteroid, phẫu thuật giải phóng dây thần kinh.

Đôi khi, các triệu chứng ở mắt như nhìn mờ, nhìn đôi hoặc thậm chí là các vấn đề về trường nhìn có thể là dấu hiệu của bệnh lý thần kinh (ví dụ: MS, u não, đột quỵ ảnh hưởng đến trung tâm thị giác). Điều này cho thấy sự liên kết chặt chẽ giữa các hệ cơ quan, và tại sao một vấn đề tưởng chừng chỉ ở mắt như loạn thị chữa được không lại có thể gợi mở đến các nguyên nhân tiềm ẩn phức tạp hơn mà chuyên khoa Thần kinh cần xem xét.

4. Các Bệnh Về Cơ Bắp (do vấn đề thần kinh)

Một số bệnh ảnh hưởng đến cơ bắp nhưng nguyên nhân gốc rễ lại nằm ở sự kết nối giữa dây thần kinh và cơ bắp (gọi là tấm tận cùng thần kinh-cơ).

Nhược Cơ (Myasthenia Gravis)

Một bệnh tự miễn gây yếu cơ tiến triển.

• Triệu chứng: Yếu cơ tăng lên khi hoạt động và cải thiện khi nghỉ ngơi. Thường ảnh hưởng đến cơ mắt (sụp mí, nhìn đôi), cơ mặt (khó nói, khó nhai, khó nuốt) và cơ hô hấp.
• Nguyên nhân: Kháng thể tấn công các thụ thể acetylcholine tại tấm tận cùng thần kinh-cơ, làm giảm khả năng truyền tín hiệu từ thần kinh đến cơ.
• Điều trị: Thuốc ức chế miễn dịch, thuốc tăng cường truyền tín hiệu thần kinh, đôi khi phẫu thuật tuyến ức.

Bệnh Tê Liệt Chu Kỳ (Periodic Paralysis)

Rối loạn hiếm gặp gây ra các cơn yếu cơ hoặc liệt tạm thời.

• Triệu chứng: Các cơn yếu hoặc liệt cơ đột ngột kéo dài từ vài giờ đến vài ngày. Thường xảy ra sau khi tập thể dục nặng hoặc ăn nhiều carbohydrate.
• Nguyên nhân: Do đột biến gen ảnh hưởng đến kênh ion trên màng tế bào cơ, làm rối loạn dòng chảy của ion kali, natri hoặc canxi.
• Điều trị: Tránh các yếu tố kích thích, dùng thuốc điều chỉnh nồng độ kali hoặc điều trị kênh ion.

5. Các Bệnh Nhiễm Trùng Ảnh Hưởng Hệ Thần Kinh

Một số loại vi khuẩn, virus, nấm hoặc ký sinh trùng có thể tấn công hệ thần kinh.

Viêm Màng Não

Viêm các màng bao phủ não và tủy sống.

• Triệu chứng: Sốt cao, đau đầu dữ dội, cứng cổ, sợ ánh sáng, buồn nôn, nôn, lú lẫn.
• Nguyên nhân: Nhiễm trùng (virus, vi khuẩn, nấm).
• Điều trị: Kháng sinh (vi khuẩn), thuốc kháng virus, điều trị hỗ trợ.

Viêm Não

Viêm nhu mô não.

• Triệu chứng: Sốt, đau đầu, lú lẫn, co giật, yếu cơ, thay đổi hành vi, hôn mê.
• Nguyên nhân: Thường do virus (ví dụ: virus Herpes simplex, virus Tây sông Nile, virus gây bệnh tay chân miệng trong trường hợp nặng). Mặc dù dấu hiệu khỏi bệnh tay chân miệng thường là phát ban biến mất và hết sốt, các biến chứng thần kinh hiếm gặp như viêm não hoặc viêm màng não do một số chủng virus gây bệnh tay chân miệng có thể rất nguy hiểm và cần được chuyên khoa Thần kinh theo dõi.
• Điều trị: Điều trị nguyên nhân, thuốc chống viêm, điều trị hỗ trợ.

Áp Xe Não

Tụ mủ trong nhu mô não do nhiễm trùng.

• Triệu chứng: Đau đầu, sốt, buồn nôn, nôn, yếu nửa người, co giật, thay đổi ý thức.
• Nguyên nhân: Nhiễm trùng từ nơi khác lan đến não (ví dụ: nhiễm trùng tai mũi họng, răng miệng, nhiễm trùng máu) hoặc sau chấn thương sọ não, phẫu thuật não.
• Điều trị: Kháng sinh liều cao, phẫu thuật dẫn lưu mủ.

6. Các Bệnh Di Truyền và Phát Triển Ảnh Hưởng Hệ Thần Kinh

Một số bệnh lý thần kinh có nguyên nhân do di truyền hoặc xảy ra trong quá trình phát triển.

Bệnh Huntington

Bệnh di truyền hiếm gặp gây thoái hóa dần các tế bào thần kinh ở một số vùng não.

• Triệu chứng: Rối loạn vận động không tự chủ (múa vờn), khó khăn trong phối hợp, suy giảm nhận thức, thay đổi tính cách và hành vi.
• Nguyên nhân: Đột biến gen di truyền.
• Điều trị: Chưa có cách chữa khỏi, việc điều trị tập trung vào quản lý triệu chứng.

Bệnh Tê Liệt Não (Cerebral Palsy)

Một nhóm các rối loạn ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát vận động và tư thế, xảy ra do tổn thương não trong quá trình phát triển của thai nhi hoặc ngay sau khi sinh.

• Triệu chứng: Cứng cơ, yếu cơ, co giật không kiểm soát, khó khăn trong phối hợp, chậm phát triển vận động. Mức độ nghiêm trọng rất đa dạng.
• Nguyên nhân: Tổn thương não do thiếu oxy, nhiễm trùng, đột quỵ, vàng da nặng… trong giai đoạn thai kỳ, sinh nở hoặc sơ sinh.
• Điều trị: Không chữa khỏi, tập trung vào vật lý trị liệu, ngôn ngữ trị liệu, trị liệu nghề nghiệp, thuốc kiểm soát co cứng và các triệu chứng khác.

Một số những dấu hiệu khi mang thai như đau đầu, buồn nôn, hay tê bì chân tay có thể khiến phụ nữ lo lắng. Mặc dù đa phần là triệu chứng thông thường của thai kỳ, nhưng trong một số trường hợp hiếm gặp, chúng có thể liên quan đến các vấn đề thần kinh tiềm ẩn cần được bác sĩ sản khoa và chuyên khoa Thần kinh phối hợp đánh giá.

7. Rối Loạn Giấc Ngủ Liên Quan Thần Kinh

Hệ thần kinh đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh giấc ngủ. Các rối loạn giấc ngủ có thể là bệnh lý thần kinh hoặc có nguyên nhân thần kinh.

Mất Ngủ Mãn Tính

Khó khăn trong việc bắt đầu hoặc duy trì giấc ngủ, ảnh hưởng đến chức năng ban ngày.

• Nguyên nhân: Có thể do căng thẳng, lo âu, trầm cảm, bệnh lý y khoa khác, thuốc, hoặc các rối loạn giấc ngủ nguyên phát. Chuyên khoa Thần kinh có thể đánh giá các nguyên nhân thần kinh như Hội chứng chân không yên.
• Điều trị: Thay đổi hành vi ngủ, trị liệu tâm lý, thuốc.

Ngủ Rũ (Narcolepsy)

Rối loạn thần kinh mãn tính ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát chu kỳ thức-ngủ.

• Triệu chứng: Buồn ngủ quá mức vào ban ngày, đột ngột ngủ gật (cơn ngủ gũ), mất trương lực cơ đột ngột khi tỉnh táo (cataplexy), ảo giác khi ngủ hoặc khi thức giấc, liệt khi ngủ.
• Nguyên nhân: Thường do thiếu hụt hypocretin (orexin), một chất hóa học trong não giúp điều chỉnh sự tỉnh táo.
• Điều trị: Dùng thuốc kích thích, thuốc kiểm soát cataplexy, thay đổi lối sống.

8. Rối Loạn Vận Động Khác

Ngoài Parkinson và bệnh Huntington, còn nhiều rối loạn khác ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát vận động.

Rối Loạn Loạn Trương Lực Cơ (Dystonia)

Các cơn co thắt cơ không tự chủ gây ra các tư thế bất thường hoặc cử động lặp đi lặp lại.

• Nguyên nhân: Có thể là di truyền, do tổn thương não (sau đột quỵ), do thuốc, hoặc không rõ nguyên nhân.
• Điều trị: Thuốc, tiêm botox vào các cơ bị ảnh hưởng, kích thích não sâu trong trường hợp nặng.

Rung Vô Căn (Essential Tremor)

Dạng run phổ biến nhất, thường ảnh hưởng đến bàn tay, đầu và giọng nói.

• Triệu chứng: Run tăng lên khi thực hiện các hoạt động (không run khi nghỉ ngơi như Parkinson).
• Nguyên nhân: Chưa rõ hoàn toàn, có yếu tố di truyền.
• Điều trị: Dùng thuốc, đôi khi phẫu thuật.

9. Các Bệnh Thần Kinh Tự Miễn

Hệ miễn dịch tấn công nhầm vào các thành phần của hệ thần kinh.

Viêm Đa Rễ Thần Kinh Cấp Tính (Hội Chứng Guillain-Barré)

Một bệnh tự miễn hiếm gặp tấn công dây thần kinh ngoại biên sau khi nhiễm trùng (thường là nhiễm virus hoặc vi khuẩn).

• Triệu chứng: Yếu cơ bắt đầu ở chân và lan lên trên, có thể gây liệt hô hấp, mất cảm giác.
• Nguyên nhân: Tự miễn, thường kích hoạt bởi nhiễm trùng.
• Điều trị: Lọc huyết tương hoặc truyền immunoglobulin để loại bỏ kháng thể tấn công dây thần kinh, điều trị hỗ trợ, phục hồi chức năng.

Bệnh Viêm Mạch Máu Thần Kinh (Neurovascularitis)

Viêm các mạch máu cung cấp máu cho não và hệ thần kinh.

• Triệu chứng: Có thể rất đa dạng, bao gồm đau đầu, đột quỵ, co giật, thay đổi ý thức, triệu chứng tâm thần.
• Nguyên nhân: Bệnh tự miễn hoặc nhiễm trùng.
• Điều trị: Thuốc ức chế miễn dịch, corticosteroid.

Như vậy, danh sách các bệnh mà khoa thần kinh gồm những bệnh gì thật sự rất dài và đa dạng, từ những vấn đề phổ biến như đau đầu, đau dây thần kinh cho đến các bệnh lý phức tạp và nguy hiểm như đột quỵ, u não, hay các bệnh thoái hóa thần kinh tiến triển. Điều quan trọng là chúng ta cần trang bị kiến thức để nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường và tìm đến sự trợ giúp y tế kịp thời.

Khi Nào Cần Đi Khám Chuyên Khoa Thần Kinh?

Nghe qua danh sách các bệnh lý trên, có lẽ bạn sẽ thấy lo lắng một chút vì nhiều triệu chứng có vẻ giống nhau hoặc tương đồng với các vấn đề sức khỏe khác. Vậy, khi nào thì các triệu chứng bạn gặp phải thực sự là tín hiệu cảnh báo từ hệ thần kinh và bạn nên đi khám chuyên khoa Thần kinh?

Không cần quá hoang mang, nhưng hãy cảnh giác nếu bạn gặp phải một trong những dấu hiệu sau, đặc biệt nếu chúng xuất hiện đột ngột hoặc ngày càng nặng lên:

• Đau đầu dai dẳng, dữ dội, khác thường: Đặc biệt nếu kèm theo sốt, cứng cổ, thay đổi thị lực, yếu liệt, hoặc thay đổi ý thức.
• Tê bì, ngứa ran, hoặc yếu liệt đột ngột: Ở mặt, tay, chân (đặc biệt là một bên cơ thể). Đây là những biểu hiện của tai biến rất rõ ràng.
• Khó nói hoặc khó hiểu lời nói: Đột nhiên nói lắp, nói ngọng, hoặc không hiểu người khác nói gì.
• Nhìn mờ, nhìn đôi, hoặc mất thị lực đột ngột: Ở một hoặc cả hai mắt.
• Khó khăn khi đi lại, mất thăng bằng hoặc phối hợp vận động.
• Co giật: Các cơn co cứng, giật cơ không kiểm soát, kèm theo mất ý thức hoặc thay đổi hành vi.
• Suy giảm trí nhớ, lú lẫn, thay đổi tính cách hoặc hành vi đột ngột và rõ rệt.
• Cảm giác đau buốt, nóng rát dọc theo đường đi của dây thần kinh: (ví dụ: đau thần kinh tọa lan xuống chân).
• Run chân tay hoặc các bộ phận khác của cơ thể không kiểm soát.

Nếu bạn hoặc người thân có bất kỳ triệu chứng nào trong danh sách này, đừng chần chừ. Hãy đi khám bác sĩ ngay để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Đôi khi, việc phát hiện sớm một vấn đề thần kinh có thể tạo ra sự khác biệt lớn trong kết quả điều trị.

Chẩn Đoán Bệnh Thần Kinh Được Thực Hiện Như Thế Nào?

Khi bạn đến khám chuyên khoa Thần kinh, bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám kỹ lưỡng. Quá trình này thường bao gồm:

1. Hỏi bệnh sử: Bác sĩ sẽ hỏi rất kỹ về các triệu chứng bạn đang gặp, thời gian xuất hiện, mức độ nặng, các yếu tố làm tăng hoặc giảm triệu chứng, tiền sử bệnh của bản thân và gia đình, các loại thuốc đang sử dụng, lối sống… Việc cung cấp thông tin chi tiết và chính xác sẽ giúp bác sĩ định hướng chẩn đoán.
2. Khám thần kinh: Đây là phần quan trọng nhất của buổi khám. Bác sĩ sẽ kiểm tra chức năng của các dây thần kinh sọ (thị lực, thính giác, cử động mắt, cảm giác mặt…), sức cơ, phản xạ gân xương, cảm giác nông sâu (đau, nhiệt độ, rung động…), phối hợp vận động, thăng bằng, dáng đi, và trạng thái tinh thần, trí nhớ.
3. Chỉ định xét nghiệm và cận lâm sàng: Tùy thuộc vào các triệu chứng và kết quả khám lâm sàng, bác sĩ có thể yêu cầu các xét nghiệm bổ sung để xác nhận chẩn đoán, tìm nguyên nhân và đánh giá mức độ bệnh. Các xét nghiệm phổ biến trong chuyên khoa Thần kinh bao gồm:
   • Xét nghiệm máu và nước tiểu: Giúp kiểm tra các yếu tố nguy cơ (tiểu đường, cholesterol), tìm dấu hiệu nhiễm trùng, viêm nhiễm, hoặc các chất bất thường có thể ảnh hưởng đến thần kinh. Như đã đề cập, việc xem xét các chỉ số trong xét nghiệm máu là bước cơ bản nhưng quan trọng.
   • Chụp X-quang: Thường dùng để kiểm tra cột sống.
   • Chụp cắt lớp vi tính (CT scan): Sử dụng tia X để tạo hình ảnh lát cắt ngang của não, tủy sống hoặc cột sống. Thường dùng để phát hiện xuất huyết, khối u, hoặc các vấn đề cấu trúc.
   • Chụp cộng hưởng từ (MRI): Sử dụng từ trường và sóng radio để tạo hình ảnh chi tiết hơn về não, tủy sống, dây thần kinh và các mô mềm khác. Rất hữu ích trong chẩn đoán đột quỵ, MS, u, viêm nhiễm, và các bệnh thoái hóa.
   • Điện não đồ (EEG): Ghi lại hoạt động điện của não, giúp chẩn đoán động kinh và các rối loạn sóng não khác.
   • Điện cơ (EMG) và đo tốc độ dẫn truyền thần kinh (NCS): Kiểm tra hoạt động điện của cơ bắp và tốc độ tín hiệu truyền qua dây thần kinh, giúp chẩn đoán các bệnh về dây thần kinh ngoại biên và cơ.
   • Chọc dò dịch não tủy: Lấy một mẫu dịch xung quanh tủy sống để xét nghiệm, giúp chẩn đoán viêm màng não, viêm não, MS, và một số bệnh nhiễm trùng hoặc viêm khác.
   • Siêu âm mạch máu: Siêu âm Doppler mạch cảnh hoặc mạch xuyên sọ giúp đánh giá lưu lượng máu lên não, hữu ích trong chẩn đoán đột quỵ.
   • Sinh thiết: Đôi khi cần sinh thiết dây thần kinh, cơ hoặc u não để xác định bản chất bệnh lý.

Dựa trên tất cả các thông tin thu thập được, bác sĩ chuyên khoa Thần kinh sẽ đưa ra chẩn đoán và thảo luận về kế hoạch điều trị phù hợp nhất với tình trạng của bạn.

Vai Trò Của Chuyên Gia Bệnh Lý Trong Khoa Thần Kinh

Là một chuyên gia bệnh lý, tôi hiểu sâu sắc về những thay đổi ở cấp độ tế bào và mô trong các bệnh lý thần kinh. Bác sĩ bệnh lý, đặc biệt là bác sĩ giải phẫu bệnh, đóng vai trò thầm lặng nhưng cực kỳ quan trọng trong việc chẩn đoán nhiều bệnh lý thần kinh phức tạp.

Khi các bác sĩ lâm sàng (như bác sĩ Thần kinh) nghi ngờ một khối u trong não hoặc tủy sống, một bệnh về cơ hoặc dây thần kinh không rõ nguyên nhân, họ có thể quyết định sinh thiết. Mẫu mô nhỏ này sau đó được gửi đến khoa Giải phẫu bệnh. Tại đây, các bác sĩ bệnh lý sẽ xử lý mẫu mô, cắt thành lát rất mỏng, nhuộm màu và soi dưới kính hiển vi.

Chúng tôi tìm kiếm những dấu hiệu đặc trưng của bệnh: hình dạng bất thường của tế bào, sự hiện diện của tế bào viêm, lắng đọng protein bất thường (ví dụ: mảng amyloid và búi neurofibrillary trong Alzheimer, thể Lewy trong Parkinson), sự phá hủy vỏ myelin (trong MS), hoặc các dấu hiệu nhiễm trùng. Trong trường hợp u, chúng tôi xác định loại u đó là gì (u thần kinh đệm, u màng não, u di căn…), đó là u lành tính hay ác tính, và mức độ hung hăng của nó.

Ví dụ, khi xem xét một mẫu sinh thiết não từ bệnh nhân nghi ngờ có khối u, chúng tôi không chỉ nói “Đây là khối u”, mà phải xác định chính xác “Đây là u thần kinh đệm bậc II dạng sao bào”, hoặc “Đây là di căn của ung thư phổi”, hoặc “Đây là một áp xe do vi khuẩn”. Thông tin chi tiết và chính xác này từ phòng xét nghiệm giải phẫu bệnh là yếu tố quyết định cho bác sĩ Thần kinh lựa chọn phương pháp điều trị tối ưu nhất (phẫu thuật, xạ trị, hóa trị…).

Trong các bệnh lý về cơ và dây thần kinh ngoại biên, sinh thiết cơ hoặc dây thần kinh giúp chúng tôi phân biệt giữa các nguyên nhân khác nhau gây yếu cơ hoặc tê bì: đó là bệnh của chính sợi cơ (ví dụ: loạn dưỡng cơ), bệnh của dây thần kinh (ví dụ: bệnh đa dây thần kinh ngoại biên do viêm mạch), hay bệnh tại điểm nối thần kinh cơ (ví dụ: nhược cơ, mặc dù chẩn đoán này thường dựa vào xét nghiệm máu và điện cơ nhiều hơn).

Trích lời Giáo sư Trần Minh Đức, một chuyên gia đầu ngành về Giải phẫu bệnh Thần kinh: “Giải phẫu bệnh là ‘tiêu chuẩn vàng’ trong chẩn đoán xác định nhiều bệnh lý thần kinh. Công việc của chúng tôi là cung cấp bằng chứng mô học không thể chối cãi về bản chất của bệnh, giúp các bác sĩ lâm sàng có cơ sở vững chắc để đưa ra quyết định điều trị chính xác và hiệu quả nhất cho bệnh nhân.”

Như vậy, dù bạn có thể không trực tiếp gặp bác sĩ bệnh lý khi đi khám Thần kinh, công việc của chúng tôi đằng sau cánh cửa phòng xét nghiệm đóng vai trò thiết yếu trong hành trình chẩn đoán và điều trị bệnh lý thần kinh của bạn.

Làm Thế Nào Để Phòng Ngừa Các Bệnh Thần Kinh?

Mặc dù nhiều bệnh lý thần kinh có nguyên nhân phức tạp (di truyền, tự miễn…) và khó phòng ngừa hoàn toàn, nhưng có rất nhiều cách để chúng ta chủ động bảo vệ sức khỏe hệ thần kinh và giảm thiểu nguy cơ mắc các bệnh phổ biến như đột quỵ, sa sút trí tuệ, hoặc bệnh thần kinh ngoại biên do các bệnh lý khác gây ra:

1. Kiểm soát các yếu tố nguy cơ mạch máu: Huyết áp cao, cholesterol cao, tiểu đường là những “kẻ thù” lớn của hệ thần kinh, đặc biệt là não bộ. Kiểm soát tốt các bệnh lý này bằng chế độ ăn uống, tập thể dục và thuốc theo chỉ định của bác sĩ giúp giảm đáng kể nguy cơ đột quỵ và sa sút trí tuệ mạch máu.
2. Không hút thuốc lá: Hút thuốc làm tăng nguy cơ đột quỵ và nhiều bệnh lý thần kinh khác.
3. Hạn chế rượu bia: Uống rượu bia quá mức có thể gây tổn thương trực tiếp đến tế bào não và dây thần kinh ngoại biên.
4. Duy trì cân nặng hợp lý: Béo phì làm tăng nguy cơ tiểu đường, huyết áp cao và cholesterol cao, gián tiếp ảnh hưởng đến sức khỏe thần kinh.
5. Chế độ ăn lành mạnh: Ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, cá béo (giàu omega-3), hạn chế chất béo bão hòa và đường. Chế độ ăn Địa Trung Hải được chứng minh là có lợi cho sức khỏe não bộ.
6. Tập thể dục đều đặn: Hoạt động thể chất giúp cải thiện lưu thông máu lên não, giảm căng thẳng, kiểm soát cân nặng và các yếu tố nguy cơ khác.
7. Ngủ đủ giấc: Giấc ngủ đóng vai trò quan trọng trong việc “làm sạch” và phục hồi não bộ. Thiếu ngủ mãn tính có thể ảnh hưởng tiêu cực đến chức năng nhận thức.
8. Giảm căng thẳng: Căng thẳng mãn tính có thể ảnh hưởng đến sức khỏe thần kinh và tổng thể. Thực hành thiền, yoga, hoặc các hoạt động thư giãn khác.
9. Giữ cho đầu óc luôn hoạt động: Học một ngôn ngữ mới, chơi nhạc cụ, đọc sách, giải câu đố… giúp tạo ra các kết nối mới giữa các tế bào thần kinh.
10. Bảo vệ đầu khỏi chấn thương: Đội mũ bảo hiểm khi tham gia giao thông hoặc chơi các môn thể thao có nguy cơ té ngã. Chấn thương sọ não có thể gây hậu quả lâu dài cho sức khỏe thần kinh.

Nói tóm lại, chăm sóc sức khỏe tổng thể chính là cách tốt nhất để bảo vệ hệ thần kinh của bạn.

Tóm Lược: Khoa Thần Kinh Gồm Những Bệnh Gì Và Vai Trò Quan Trọng Của Nó

Qua bài viết này, chúng ta đã cùng nhau điểm qua một bức tranh tổng quát về khoa thần kinh gồm những bệnh gì. Có thể thấy, đây là một lĩnh vực y khoa rộng lớn, đảm trách vô số bệnh lý phức tạp liên quan đến bộ não, tủy sống và mạng lưới dây thần kinh khắp cơ thể. Từ những vấn đề phổ biến như đau đầu, rối loạn giấc ngủ, đến các bệnh lý nghiêm trọng đe dọa tính mạng như đột quỵ, u não, hay các bệnh thoái hóa như Parkinson, Alzheimer, tất cả đều thuộc phạm vi quan tâm của chuyên khoa Thần kinh.

Việc hiểu rõ khoa thần kinh gồm những bệnh gì không chỉ giúp chúng ta nhận thức được tầm quan trọng của việc chăm sóc sức khỏe thần kinh, mà còn trang bị kiến thức để nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường. Đừng bao giờ xem nhẹ các triệu chứng kéo dài hoặc đột ngột xuất hiện liên quan đến cảm giác, vận động, trí nhớ hay hành vi. Việc thăm khám kịp thời tại các cơ sở y tế uy tín với đội ngũ bác sĩ chuyên khoa Thần kinh giỏi và trang thiết bị hiện đại là bước đi quan trọng nhất để được chẩn đoán chính xác và có cơ hội điều trị tốt nhất.

Bảo Anh Dental Clinic, với mong muốn trở thành một nguồn thông tin y tế đáng tin cậy cho cộng đồng, hy vọng bài viết này đã mang lại cho bạn những kiến thức hữu ích. Sức khỏe răng miệng quan trọng, và sức khỏe hệ thần kinh cũng vậy – cả hai đều đóng góp vào chất lượng cuộc sống tổng thể của bạn. Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào liên quan đến các vấn đề sức khỏe nói chung hoặc các bệnh lý thần kinh nói riêng, đừng ngần ngại tìm kiếm thông tin từ các nguồn đáng tin cậy hoặc tham khảo ý kiến của các chuyên gia y tế. Chúc bạn và gia đình luôn khỏe mạnh!